Σύντομος δρόμος προς απόκτηση των αρετών και αποχή των παθών: όσιος Πέτρος ο Δαμασκηνός

Όσιος Πέτρος ο Δαμασκηνός

Τίποτε άλλο δεν σκοτίζει το νου, λέει ο Μέγας Βασίλειος, όσο ή πονη­ρία, και τίποτε δε φωτίζει το νου, όσο η ανάγνωση στην ησυχία. Τίποτε δεν οδηγεί πιο γρήγορα στον πόνο της ψυχής, όσο η ενθύμηση του θανάτου. Τί­ποτε δεν οδηγεί σε αφανή προκοπή, όσο η αύτομεμψία και το κόψιμο των θελημάτων ούτε σε αφανή απώλεια, όσο η οίηση και ή αυταρέσκεια^- τίποτε δεν προξενεί την αποστροφή του Θεού και την τιμωρία του άνθρωπου, όσο ο γογγυσμός^- ούτε την ευκολία στην αμαρτία, όσο η σύγχυση και ή πολυλο­γία. Δεν υπάρχει άλλος συντομότερος δρόμος για την απόκτηση της αρετής, από τη μόνωση και τη συγκέντρωση του νου. Ούτε για την ευγνωμοσύνη και την ευχαριστία, από τη μελέτη των δωρεών του Θεού και των δικών μας α­μαρτιών. Ούτε για την αύξηση των ευεργεσιών, από τον έπαινό τους. Τίπο­τε άλλο δεν προσφέρει τόσο συχνά σωτηρία ακούσια, όσο οι πειρασμοί. Ούτε υπάρχει πιο σύντομος δρόμος προς το Χριστό, δηλαδή προς την απάθεια και τη σοφία του Πνεύματος, από το βασιλικό δρόμο, εκείνον δηλαδή πού σε όλα απέχει από υπερβολές και ελλείψεις. Ούτε άλλη αρετή μπορεί να επιτύ­χει το θείο θέλημα τόσο, όσο ή ταπεινοφροσύνη και ή εγκατάλειψη κάθε δι­κού μας νοήματος και θελήματος. Ούτε υπάρχει άλλος συνεργός σε κάθε κα­λό έργο, σαν την καθαρή προσευχή. Ούτε άλλο εμπόδιο για απόκτηση των αρετών, σαν τον περισπασμό και το μετεωρισμό της διάνοιας, έστω κι αν εί­ναι σε πολύ μικρό βαθμό.

Όση καθαρότητα έχει κανείς, τόσο φαίνεται ότι αμαρτάνει πιο πολύ, γιατί βλέπει. Και όσο πιο πολύ αμαρτάνει, τόσο σκοτίζεται, και ας φαίνεται ότι έχει καθαρότητα. Και πάλι, όση γνώση έχει, τόσο φαίνεται σαν να μην έχει. Και όσο δε γνωρίζει την άγνοια του και τη μερική πνευματική του γνώση, τόσο νομίζει πώς είναι γνωστικός. Και όσο υπομένει τις θλίψεις ό αγωνιστής, στο βαθμό αυτό θα νικήσει τον εχθρό. Και όσο καλό αγωνίζεται κανείς να κάνει σε μία ήμερα, τόσο χρεωστεί όλες τις ήμερες της ζωής του, λέει ο άγιος Μάρκος*. Αν δηλαδή δική του είναι ή δύναμη και ή προθυμία, ή χάρη είναι του Θεού. Και γι’ αυτό, αφού μπορούσε όταν ήρθε ή χάρη, τί καύχηση μπορεί να έχει ο άνθρωπος αυτός; Επειδή νομίζει ότι μπορεί μόνος του να κάνει κάτι καλό, και κατακρίνει άδικα εκείνους πού δεν μπορούν. Εκείνος πού απαιτεί κάτι από τον πλησίον του, είναι πιο δίκαιο να απαιτεί από τον εαυτό του μάλλον. Όπως εκείνοι πού αμαρτάνουν οφείλουν να τρέμουν γιατί παρόργισαν το Θεό, έτσι και αυτοί πού τους σκέπασε και τους φύλαξε ή χάρη για την αδυναμία τους και την ετοιμότητα τους προς απόγνωση, οφεί­λουν να τρέμουν περισσότερο γιατί χρεωστούν πολλά. Και όσο μεγάλος γκρεμός είναι ή άγνοια των Γραφών, λέει ο άγιος Επιφάνειος, τόσο μεγαλύτερο κακό είναι ή εν γνώσει παράβαση.

Είναι σπουδαιότερο να ευεργετεί κανείς μια ψυχή με το λόγο παρά με την προσευχή και να κάνει υπομονή όταν αδικείται από τον πλησίον του, για να μη στενοχωρείται αυτός πού αδικεί, άλλα να του ικανοποιήσει το θέλημα στον καιρό της ταραχής του, όπως λέει ο άγιος Δωρόθεος, και έτσι να σηκώ­νει το βάρος τού πλησίον από ευσπλαχνία για την ψυχή του και να προσεύχε­ται γι’ αυτόν, ποθώντας τη σωτηρία του και οποιοδήποτε άλλο αγαθό, σω­ματικό και ψυχικό. Και αυτή είναι ή καθαρή ανεξικακία, ή οποία καθαρίζει την ψυχή και την ανυψώνει στο Θεό. Γιατί ή θεραπεία του άνθρωπου είναι ανώτερη από κάθε εργασία και κάθε αρετή. Ούτε υπάρχει μεγαλύτερη και τελειότερη μεταξύ των αρετών από την αγάπη του πλησίον. Σημάδι της α­γάπης αυτής είναι όχι μόνο το να μην έχει κανείς κάτι πού ο άλλος το έχει α­νάγκη, αλλά και το θάνατο γι’ αυτόν να υπομένει με χαρά, σύμφωνα με την εντολή του Κυρίου²²⁵, και αυτά να τα θεωρεί σαν χρέος· και εύλογα. Γιατί καθένας χρεωστεί να αγαπά τον πλησίον μέχρι θανάτου όχι μόνο γιατί έχει την ίδια φύση μ’ αυτόν, αλλά και για το υπέρτιμο αίμα πού έχυσε για μας ο Χριστός, πού έδωσε και την εντολή της αγάπης του πλησίον. Μην είσαι φί­λαυτος, λέει ο άγιος Μάξιμος*, και θα είσαι φιλόθεος· μη γίνεσαι αυτάρε­σκος, και θα είσαι φιλάδελφος. Η αγάπη λοιπόν αυτή προξενείται από την ελπίδα. Ή ελπίδα είναι να πιστεύει κανείς αδίστακτα με όλη τη διάνοια, ότι οπωσδήποτε θα επιτύχει εκείνο πού ελπίζει. Και αυτή πάλι γεννιέται από τη βέβαιη πίστη, δηλαδή από το να μη φροντίζει κανείς διόλου για τη ζωή του ή το θάνατο του, άλλα όλη τη φροντίδα να την αφήσει στο Θεό, όπως προείπαμε για εκείνον πού θέλει να επιτύχει την απάθεια με τα σημάδια, στα ο­ποία ή πίστη είναι θεμέλιο. Όποιος έχει αυτή την πίστη, οφείλει να σκέφτε­ται ότι όπως ο Θεός δημιούργησε τα πάντα και μαζί με αυτά, κι εμάς από την ανυπαρξία από άκρα αγαθότητα, έτσι θα οικονομήσει οπωσδήποτε και την ψυχή και το σώμα μας, όπως Αυτός γνωρίζει.

________________________________________________________
ΦΙΛΟΚΑΛΙΑ τόμος Γ΄, Εκδόσεις: ΤΟ ΠΕΡΙΒΟΛΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ