Όταν η καρδιά μας αναπαύεται στη δικαιοσύνη του Θεού δεν περιμένει καμιά άλλου είδους ανταπόδοση - π.Κωνσταντίνος Στρατηγόπουλος

 

Η ΣΥΛΛΗΨΗ 

ΤΟΥ ΤΙΜΙΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ

Ἐκ τοῦ κατὰ Λουκᾶν
α΄ 5 - 25

Απομαγνητοφωνημένη ομιλία του π. Κωνσταντίνου Στρατηγοπούλου, στα πλαίσια της ερμηνείας που έγινε σε κήρυγμα της Κυριακης 23 Σεπτεμβρίου   

Το ηχητικό απόσπασμα από την ομιλία : εδώ 

Εορτολογικό το περιεχόμενο της σημερινής ευαγγελικής περικοπής, αναφερόμενο στην γιορτή που εορτάζουμε σήμερα, στο γενέθλιο του Προδρόμου. Και επειδή ο Πρόδομος είναι μια μορφή που βρίσκεται στο μεταίχμιο της αλλαγής προς τον καινούριο κόσμο του Θεού και δη μια μορφή κατεξοχήν ασκητική, η Εκκλησία μας αρπάζει τις ευκαιρίες του κύκλου των εορτών, και δη της ζωής του Προδρόμου, για να προβάλει ουσιαστικά αυτό το ασκητικό πέρασμα προς τον καινούριο κόσμο του Θεού. Και μάλιστα σε μια εποχή πληθωρική, όσον αφορά τις καταναλωτικές ευκαιρίες ή την έκφραση των αισθησιακών μας αναζητήσεων, αυτό το προβαλλόμενο της ασκητικής μορφής του Προδρόμου έρχεται να δώσει όχι απλώς πολλά για τη σημερινή ζωή, αλλά να δώσει καίριες απαντήσεις.

Να θυμηθούμε πως όταν λέμε ασκητική έκφραση και ασκητικό πέρασμα, αυτό κατά την διδασκαλία των Πατέρων μας εκφράζεται με τρία «μαζέματα» να το πούμε έτσι. Είναι το «μάζεμα της καρδιάς», είναι «το μάζεμα του νου» και είναι το «μάζεμα των αισθήσεων». Και ακριβώς η περικοπή που ακούσαμε με έναν τρόπο αφετηριακό, με έναν τρόπο σπερματικό, εκφράζει αυτά τα τρία «μαζέματα» τα οποία αφορούν όλη μας τη ζωή, η οποία αν μπει σε αυτό το χώρο της ασκητικής εκφράσεως, μέσα από αυτά τα τρία «μαζέματα», μπορεί να δώσει άλλο νόημα στο σήμερα, που φαίνεται τόσο απογοητευτικό και τόσο διαλυτικό για τη ζωή μας. Να δούμε αυτά τα τρία τα «μαζέματα» πώς εκφράζονται μέσα από το κείμενο το οποίο ακούσαμε πριν από λίγο. Τρεις πτυχές θα πιάσουμε ακριβώς της περικοπής που ακούσαμε.

Η πρώτη πτυχή είναι εκείνη η φράση που περνάει στο ξεκίνημα του Ευαγγελίου περιστασιακά – και δεν ξέρω αν δώσαμε πολλή σημασία – λέει το κείμενο πως ο Ζαχαρίας και η Ελισάβετ ήταν δίκαιοι και άμεμπτοι ενώπιον του Θεού και προσθέτει μετά: «ουκ ήν αυτοίς τέκνον». Γιατί το λέει αυτό;

Για να δηλώσει κάποια ισορροπία ανταποδόσεως ή μη ανταποδόσεως που κάνει ο Θεός σε αυτούς; Αφού ήταν δίκαιοι και ήταν άμεμπτοι γιατί δεν γίνεται το καλό; θα ’λέγε ο κόσμος. Εδώ ακριβώς, με αυτή την κίνηση, που ήταν δίκαιοι για να ’ναι δίκαιοι – αυτό είναι καρδιακό γεγονός – η  καρδιά αναπαύεται, λένε οι Πατέρες της Εκκλησίας, όταν ακριβώς μπορεί να λειτουργήσει μέσα στην αγάπη του Θεού, που σημαίνει λειτουργείς τη δικαιοσύνη χωρίς να ψάχνεις κάποια άλλα μέτρα άλλης δικαιοσύνης. Ήταν δίκαιοι· αυτό είναι αρκετό για το Ευαγγέλιο. Ακριβώς δηλώνει το Ευαγγέλιο ότι δεν είχαν και παιδιά, μία περιγραφή της ζωής τους. Δεν σημαίνει ότι αυτό είναι μία ανταπόδοση κάποιων λαθών που έκαναν. Ήταν όμως δίκαιοι.

Όταν η καρδιά μας λειτουργεί τη δικαιοσύνη, που σημαίνει να  αναπαύεται στη δικαιοσύνη του Θεού, που είναι το πόσο σηκώνουμε το σταυρό για τα πράγματα του κόσμου, τότε η καρδιά αναπαύεται και τότε δεν αναζητεί άλλη δικαιοσύνη και δεν περιμένει καμιά άλλου είδους ανταπόδοση, ακόμη, όπως λένε οι Πατέρες, ούτε από το Θεό. Γιατί ήδη η ανταπόδοση ήρθε. Γιατί είναι αναπαυμένοι κοντά στο Θεό και λειτουργούν την εν ταις καρδίες αυτών δικαιοσύνη. Τίποτε άλλο. Δεν περιμένουν κάτι άλλο επειδή είναι με το Θεό. Όταν είμαστε με το Θεό και αναπαυόμαστε κοντά Του και περιμένουμε κάτι άλλο, τότε θα χαθεί ανάπαυση στην καρδιά μας από Αυτόν και θα περιμένουμε το κάτι άλλο. Και μπορεί να το πάρουμε, αλλά θα χαθεί η ανάπαυση. Αυτό είναι το πρώτο στοιχείο, πολύ συμβολικά και με λίγα λόγια δοσμένο, αλλά καίριο πολύ για τις καρδιές που δεν αναπαύονται. Να αναπαυθείς κοντά στο Θεό λειτουργώντας τη δικαιοσύνη Του, που σημαίνει – το είπα πριν από λίγο – να  σηκώσεις κάτι για τη ζωή του κόσμου, κάτι από τον πόνο του κόσμου και να μην περιμένεις οτιδήποτε άλλο που θα έρθει ως ανταπόδοση.

Μετά από αυτό το στοιχείο της βαθιάς αναπαύσεως της καρδιάς έρχεται το ασκητικό μάζεμα του νου. Αυτό πώς γίνεται; Με την κατάσταση που περιγράφεται· η Ελισάβετ ήτανε στείρα. Κι όμως η στειρότητα  χωρίς να μπορούμε να  εξηγήσουμε το πώς – όχι φυσικά με ιατρικά μέσα – ξεπερνιέται. Εδώ ακριβώς έρχεται το μη κακό της λογικής: να βρει και μία διέξοδο, να μην είναι μόνο λογική· ότι είναι καλό να ερμηνεύουμε τα πράγματα, καλό να τα σκεφτόμαστε, καλό να τα αναλογιζόμαστε, αλλά μέχρι ενός σημείου.

Γιατί όταν φτάσουμε στο αδιέξοδο, γιατί όλα δεν μπορούμε ούτε να τα ερμηνεύσουμε ούτε να τα καταλάβουμε ούτε να τα περιγράψουμε ούτε να τα προγραμματίσουμε (χωρίς να είναι κακά όλα αυτά), και φτάσουμε σε ένα αδιέξοδο, έρχεται ο Θεός να πει: Υπάρχει απάντηση και στο αδιέξοδο, κι ας μην το εξηγείτε λογικά. Κι εκεί ακριβώς είναι άσκηση του νου, να μπορεί την ώρα του αδιεξόδου που είναι μία οριακή στιγμή στη ζωή μας, όπου μας πιάνει η απογοήτευση, η αγανάκτηση η βαθιά μελαγχολία, να ξέρουμε ότι υπάρχει μία απάντηση πέρα από τη μη κακή λογική, που είναι πια ο χώρος της αγάπης του Θεού, που ξεπερνάει τη λογική και δίνει απάντηση σε αυτή τη συμβολική στειρότητα που έχουμε στη ζωή μας. Η Ελισάβετ δεν είχε συμβολική, εμείς έχουμε συμβολική στειρότητα· φτάνουμε σε ένα σημείο και μετά κολλάμε εκεί και δεν κάνουμε τίποτε. Και αυτό είναι μία στειρότητα, γιατί ακριβώς δεν βρίσκουμε απαντήσεις στο αδιέξοδο που φτιάξαμε μόνο με τη λογική μας. Κι υπάρχει πάντα μία απάντηση του Θεού κι ας μη φαίνεται κι ας μην είναι δοτή, περιγραφόμενη, υπάρχει πάντα μία απάντηση του Θεού! Ακόμη κι η ελπίδα στο ότι υπάρχει ελπίδα στο αδιέξοδο είναι μία απάντηση του Θεού! Εδώ πολλές φορές τα χάνουμε, κι αυτή είναι η ασκητική έκφραση του μαζέματος του νοός μας. 

Και στο τέλος, έρχεται το μάζεμα των αισθήσεων, που στο κείμενο που ακούσαμε πριν από λίγο εκφράζεται με τη σχετική σιωπή την οποία περνάει για λίγους μήνες ο Ζαχαρίας. Δεν σωπαίνει ουσιαστικά ως μια έκφραση τιμωρίας, γιατί δεν πίστεψε το γεγονός του ξεπεράσματος της στειρότητας – δεν ήταν και τόσο εύκολο – αλλά ακριβώς ασκείται στο να καταλάβει πως ό,τι έχει να κάνει πια με τις αισθήσεις του δεν μπορεί να το περιγράφει με το λόγο, και δεν μπορεί τα λόγια να εκφράσουν κάτι. Υπάρχει ένα σημείο που οι αισθήσεις θα σταματήσουν για λίγο, σταμάτησε για λίγο η γλώσσα του, για να μπορούμε να καταλάβουμε εκείνα τα οποία δεν εκφράζονται με λόγια. Και ευθύς, ακριβώς εδώ, το μάζεμα των αισθήσεων είναι το σταμάτημα των μη κακών ενεργειών των αισθήσεων: σταματάς να τρως για λίγο για τη νηστεία, σταματάς να λες μερικά πράγματα για να μαζέψεις τη γλώσσα σου, σταματάς για λίγο να εκφέρεις το μάτι σου από δω και από εκεί για να μαζέψεις το μάτι σου· αυτό είναι το μάζεμα, αυτή είναι η σιωπή που έρχεται στις αισθήσεις. Και χρειαζόμαστε σε αυτή την εποχή του πλουραλισμού και του βομβαρδισμού των αισθησιακών δεδομένων αυτό το μάζεμα και των αισθήσεων, αυτή τη σιωπή των αισθήσεων, όπου, συνδυαζόμενοι με το καρδιακό, το νοητικό και το αισθησιακό, θα βρούμε πια τι σημαίνει άσκηση. Η άσκηση πια δεν θα είναι ένα μέτρο κάποιων πραγμάτων, θα είναι όλος ο άνθρωπος. Σε μια άσκηση θα βρίσκεται, θα μαζεύει το νου την καρδιά και τις αισθήσεις του και τότε θα μπορεί να δώσει απαντήσεις. Και όχι μόνο απαντήσεις! Να πάει και παραπέρα το σημερινό πολιτισμό! Γιατί το πρόβλημα δεν είναι να δίνουμε απαντήσεις απλώς στα προβλήματα που έρχονται, είναι να δώσουμε απαντήσεις και στο παραπέρα, να πάμε παραπέρα τον κόσμο, που έρχεται σε μια κατάσταση δυσφορίας και δυσμοιρίας να βρίσκεται σε συνεχή πολεμικά αδιέξοδα.

Η μορφή του Προδρόμου λοιπόν ευκαιρία μάς δίνει να μπούμε στην ανάλυση των ασκητικών δομών της Εκκλησίας μας και να τα αρπάξουμε όπως τα προσφέρει το Ευαγγέλιο και η Παράδοση της Εκκλησίας μας και να κάνουμε τη ζωή μας έστω πιο ασκητική μέσα από αυτά τα τρία τα μεγέθη. Και τότε πραγματικά και ανάπαυση θα βρούμε και τα  αδιέξοδα θα τα σπάσουμε και αισθήσεις καλλιεργημένες θα έχουμε. Και όλα αυτά γιατί;  Για να δώσουμε μια αίσθηση αλατιού στη ζωή του κόσμου (που είναι τόσο ελλιπές και τόσο χαμένο), σαν ελπίδα που έρχεται από τον Θεό.

Φιλολογική επιμέλεια κειμένου

Ελένη Κονδύλη

※ 

Περισσότερες ομιλίες 

του πατρός Κωνσταντίνου Στρατηγόπουλου 

είναι διαθέσιμες στην ιστοσελίδα :  www.floga.gr