Ερμηνεία εις της Α΄ Ώδή του κανόνα ΤΗΣ ΠΕΝΤΗΚΟΣΤΗΣ

Ερμηνεία εις τον κανόνα 

ΤΗΣ ΠΕΝΤΗΚΟΣΤΗΣ 

Οσίου Πατρός ημών Νικοδήμου του Αγιορείτου, 

Ποίημα όντα του Αγίου Κοσμά 

Ώδή α’. Ήχος Βαρύς. Ο Ειρμός.

Πόντω εκάλυψε Φαραώ συν άρμασιν, ο συντρίβων πολέμους εν υψηλώ βραχίονι^. άσωμεν αυτώ, ότι δεδόξασται. 

Ερμηνεία.

Σημειούμεν εδώ, ότι ο Ιεράρχης Κοσμάς ο κόσμος των Ιερών Μελωδών δεν προσαρμόζει τους Ειρμούς του παρόντος Κανόνος εις την υπόθεσιν της εορτής, καθώς προσήρμοζε τους περισσοτέρους δε μελουργεί, ψιλά περιέχοντας των Ωδών τα λόγια, καθώς και τον παρόντα^. ούτος γαρ ο Ειρμός αναφέρει μόνην την εν τη Ερυθρά θαλάσση γενομένην θαυματουργίαν, και αυτά εκείνα τα της πρώτης Ωδής του Μωϋσέως μεταχειρίζεται λόγια^. και βλέπε, αγαπητέ, ότι ο λόγος μου είναι αληθινός^. ευρίσκεται εν τη πρώτη Ωδή «Πόντω εκάλυψεν αυτούς»; τούτο ευρίσκεται και εδώ^. ευρίσκεται εκεί «Κύριος συντρίβων πολέμους»; τούτο ευρίσκεται και εδώ^. γράφεται εκεί «Μεγέθει βραχίονός Σου»; τούτο γράφεται και εδώ, με κάποιαν όμως παραλλαγήν^. αντί γάρ του «Μεγέθει βραχίονος», γράφεται εδώ «Εν υψηλώ βραχίονι» ^. όπερ ο Ησαΐας καθαρώτερα λέγει^. «Κύριε, υψηλός Σου ο Βραχίων» (Ησ. κστ’ 11) ^. γράφεται εκεί «Τω Κυρίω άσωμεν^. ενδόξως γαρ δεδόξασται»; τούτο γράφεται και εδώ.

Ταύτα λοιπόν πάντα συμμαζώξας εδώ ο Ιερός Μελωδός, ούτω λέγει^. Ο Κύριος των απάντων, ο οποίος συντρίβει τους πολέμους με τον υψηλόν και ανίκητόν του βραχίονα, εσκέπασε με την Ερυθράν θάλασσαν τον βασιλέα Φαραώ, και τας αμάξας αυτού.  Πολέμους δε εδώ πρέπει να νοήσωμεν τους πολεμίους και εχθρούς, από το πάθος τους πάσχοντας κατά τρόπον συνεκδοχής^. τούτους γαρ συντρίβει ο Κύριος, ένα μεν, διότι οι πόλεμοι δεν γίνονται κατά προηγούμενον θέλημα του Κυρίου, αλλά κατά το επόμενον: ήτοι κατά παραχώρησιν, ως δογματίζουσιν οι Ιεροί Θεολογοι^. άλλο δε, διότι ο Κύριος λέγεται ειρηνάρχης και ειρηνοδότης και της ειρήνης αρχηγός και πρωταίτιος, ως ταύτην αγαπών και θέλων κατά το προηγούμενον αυτού θέλημα^. αν δε την ειρήνην αγαπά και θέλη ο Θεος, βέβαια εξ ανάγκης ακολουθεί ότι τους πολεμίους συντρίβει και αφανίζει, ως μη τούτους αγαπών και θέλων κατά το προηγούμενον αυτού θέλημα^. η γαρ των εναντίων εισαγωγή των εναντίων είναι συντριβή^. επειδή, κατά το κοινόν απόφθεγμα των φιλοσόφων, των εναντίων η αυτή είναι επιστήμη^. ει δε λέγει ο Κύριος «Ουκ ήλθον βαλείν ειρήνη επί της γης, αλλά μάχαιραν», (ήτοι πόλεμον) (Ματθ. ι’ 34) τούτο υψηλότερον νοείται περί της Πίστεως, και ου κατά το πρόχειρον νόημα του πολέμου^. και όρα την ερμηνείαν εις τούτο του θείου Χρυσοστόμου και του Ιερού Θεοφυλάκτου.

Διατί δε λέγεται υψηλός ο του Κυρίου βραχίων; Δια να φανερωθή η συντριβή των τοιούτων πολέμων^. εκείνοι γαρ όπου θέλουν να κτυπήσουν βαρύτερα, συνειθίζουν να σηκώνουν το χέρι των υψηλότερα.  Επειδή λοιπόν και ο Θεός κατοικεί εις τα υψηλά, ως λέγει ο Δαβίδ, «Ο εν υψηλοίς κατοικών» (Ψαλ. ριβ’ 5), δια τούτο ακολούθως και ο βραχίων αυτού είναι υψηλός^. και επειδή είναι υψηλός, δια τούτο και πληγώνει και χειρότερα συντρίβει τους πληττομένους, όχι μόνον με το γενναίον και ανίκητον του βραχίονός του, αλλά και με το υψηλόν σηκωμα του αυτού βραχίονος του^. ο Θεός γαρ, κατά την συμβολικήν Θεολογίαν[47], ια με την φυσικήν του φιλανθρωπίαν κατεβάζει τον βραχίονά του μη θέλων να κολάση τους αμαρτωλούς, και βάλλων το χέρι του υποκάτω εις το μάγουλόν του, καθώς κάμνουσιν εκείνοι όπου κοιμώνται, υπνώττει^. όταν δε ιδή ότι αυξάνει η αμαρτία, και οι αμαρτάνοντες δεν αισθάνονται το βάρος της αμαρτίας, τότε εκείνος με βίαν μεν παρά φύσιν εξυπνά και υψώνει το χέρι του και συντρίβει τους αμαρτωλούς.

Δια τούτο ο Δαβίδ, βλέπων τους μεν κακούς και αμαρτωλούς να τυραννούν τους ταπεινούς και δικαίους, τον δε Θεόν να μη τιμωρή τους κακούς μήτε να τους εκδική, αποτολμά να μέμφεται αυτόν ως κοιμώμενον, και να φωνάζη ποτέ μεν «Εξεγέρθητι^. ίνα τι υπνοίς, Κύριε; ανάστηθι και μη απώση εις τέλος» (Ψαλμ. μγ’ 24), ποτέ δε «Ανάσταθι, Κύριε ο Θεός μου, υψωθήτω η χείρ Σου, μη επιλάθου των πενήτων σου» (Ψαλ. θ’ 35), διότι αν υψωθή η χειρ Σου κατά των αμαρτωλών και δυναστευόντων, δεν θέλει λησμονηθή ο πτωχός και δίκαιος έως τέλους, αλλά θέλει ευφρανθή, όταν ιδή εκδίκησιν, κατά το «Ευφρανθήσεται δίκαιος, όταν ίδη εκδίκησιν» (Ψαλ. νζ’ 11).  Τούτο το νόμηαμ της υψώσεως της χειρός του Θεού θέλων να φανερώση και ο Ησαΐας, αφ’ ου ανωτέρω είπεν ότι ο Θεός εποίησε τα και τα, τιμωρών τους αμαρτωλούς, ακολούθως λέγει^. «Επί πάσι τούτοις ουκ απεστράφη ο θυμός (του Θεού), αλλ’ έτι η χειρ (αυτού) υψηλή» (Ησ. θ’ 12) ^. ήτοι ακόμη έχει να τους τιμωρήση.

Τροπάριον.

Έργω, ως πάλαι τοις Μαθηταίας επηγγείλω, το Παράκλητον Πνεύμα εξαποστείλας Χριστέ, έλαμψας τω κόσμω φως, φιλάνθρωπε. 

Ερμηνεία.

Οι μεν άλλοι άνθρωποι, λέγει, οι οποίοι υπόσχονται, δεν τελειώνουν τας υποσχέσεις των^. διότι ή μετανοούν ότι υπεσχέθησαν, ή δύναμιν δεν έχουν εις το να πληρώσουν την υπόσχεσίν των^. και ούτω τα υποσχεθέντα παρ’ αυτών μένουσιν άκυρα^. Συ δε, Θεάνθρωπε Ιησού Χριστέ, η αληθινή των επαγγελιών επαγγελία, και η υπόσχεσις των υποσχέσεων, υπεσχέθης εις τους αγίους Σου Μαθητάς προ της αναστάσεώς Σου να στείλης εις αυτούς το Παράκλητον Πνεύμα^. εν οις έλεγες^. «Συμφέρει ημίν ίνα εγώ απέλθω^. εάν γαρ μη απέλθω, ο Παράκλητος ουκ ελεύσεται προς υμάς» ^. (Ιω. ιστ’ ζ), και πάλιν^. «Και εγώ ερωτήσω τον πατέρα, και άλλον παράκλητον δώσει υμίν, ίνα μένη μεθ’ υμών εις τον αιώνα» (Ιω. ιδ’ 16) ^. και πάλιν^. «Όταν δε έλθη ο Παράκλητος, ον εγώ πέμψω ημίν παρά του Πατρός» (Ιω. ιε’ 26) ^. και πάλιν^. «Και ιδού εγώ αποστέλλω την επαγγελίαν του πατρός μου εφ’ υμάς» (Λουκ. κδ’ 49), ήτοι το Πνεύμα το Άγιο[48].  Καθώς λοιπόν με τον λόγον υπεσχέθης, Κύριε, να στείλης το Πνεύμα Σου το Άγιον^. ούτω σήμερον με το έργον ετελείωσας την υπόσχεσίν σου και πέμψας το Παράκλητον Πνεύμα, δι’ αυτού έλαμψας εις τον Κόσμον το φως της θεογνωσίας και πίστεως της Αγίας Τριάδος^. ώστε οι το φως τούτο δεξάμενοι του γίου Πνεύματος ψάλλουσι με χαράν και ηδονήν της καρδίας εκείνο το χαρμόσυνον Τροπάριον «Είδομεν το φως το αληθινόν^. ελάβομεν Πνεύμα επουράνιον^.  εύρομεν πίστιν αληθή, αδιαίρετον Τριάδα προσκυνούντες^. αύτη γαρ ημάς έσωσεν».

Εκπλήρωσας λοιπόν σήμερον την υπόσχεσίν Σου, φιλάνθρωπε^. διότι ούτε από αδυναμίαν έμελλες να μη τελειώσης αυτήν, παντοδύναμος γαρ είσαι^. ούτε από μετάνοιαν, διότι η μετάνοια είναι μία δευτέρα βουλή, όπου κατηγορεί την πρώτην βουλήν^. τούτε δε να γένη επί του Θεού είναι αδύνατον^. καθότι ο Θεός καθώς είναι κατά την ουσίαν αναλλοίωτος, ούτως είναι και κατά την γνώσιν και τας βουλάς του, ως ψάλλει ο Δαβίδ^. «Κύριος διασκεδάζει βουλάς εθνών, αθετεί δε λογισμούς λαών, και αθετεί βουλάς αρχόντων^. η δε βουλή του Κυρίου εις τον αιώνα μένει» (Ψαλ. λβ’ 10-11).  Ει δε ακούομεν των θείων Γραφών να λέγουν ότι ο Κύριος μεταμελείται και μετανοεί, ούτω γαρ γράφεται δια τον Σαούλ^. «Και Κύριος μετεμελήθη, ότι εβασίλευσε τον Σαούλ επί Ισραήλ» (α’ Βασ. ιε’ 35), και δια του Ωσηέ λέγει Κύριος^. «Τι σε διαθώμαι Εφραίμ; υπερασπιώ, Ισραήλ; τι σε διαθώ; ως Αδαμά θήσομαί σε και ως Σεβνείμ; μετεστράφη η καρδία μου εν τω αυτώ^. συνεταράχθη η μεταμέλειά μου, ου μη ποιήσω κατά την οργήν του θυμού μου,… ότι Θεός εγώ ειμι και ουκ άνθρωπος» (Ωσ. ια’ 8-9) αν, λέγω, αι Γραφαί αναφέρουν ότι μετανοεί ο Θεός, ήξευρε ότι τούτο λέγουν, όπου ο Θεός φοβερίζει και οργίζεται δια να κακοποιήση τινάς^. τότε γαρ μετανοεί: ήτοι μεταβάλλεται ο Θεός, νικώμενος από την αυτού φιλανθρωπίαν και αγαθότητα, ήτις δεν αφίνει αυτόν να φέρη εις έργον τους προτέρους φοβερισμούς όπου έκαμεν^. όπου δεν υπόσχεται ο Θεός να δώση αγαθά, πως είναι δυνατόν να μετανοήση και να μη φέρη εις τέλος την υπόσχεσίν του, έχων μάλιστα κινούσαν αυτός εις τούτο την φυσικήν αυτού φιλανθρωπίαν και αγαθότητα;

Τροπάριον.

Νόμω το πάλαι προκηρυχθέν και Προφήταις, επληρώθη^. του Θείου Πνεύματος σήμερον, πάσι γαρ πιστοίς χάρις εκκέχυται.

Ερμηνεία.

Σήμερον, λέγει, ετελειώθη δια της εκβάσεως και των έργων εκείνο όπου εκηρύχθη από τον Νόμον του Μωϋσέως και από τους Προφήτας, δηλαδή το περί της εκχύσεως και μεταδόσεως της χάριτος και δωρεάς του Αγίου Πνεύματος^. επειδή κατά τα προκηρύγματα τούτων και τας προρρήσεις εξεχύθη σήμερον εις όλους τους πιστούς η χάρις του Αγίου Πνεύματος. Άξια δε σημειώσεως είναι εκείνα όπου γράφει ο Θεοφόρος Μάξιμος, ότι ούτε η χάρις του Πνεύματος δίδεται χωρίς να έχη δεκτικήν επιτηδειότητα ο μέλων ταύτην λαμβάνειν άνθρωπος, ούτε ο άνθρωπος δύναται να λάβη κανένα χάρισμα του Πνεύματος με φυσικήν μόνον δύναμιν χωρίς την υπερφυσικήν δύναμιν του Θεού^. ούτω γαρ φησίν^. «Ούτε η χάρις του Παναγίου Πνεύματος ενεργεί σοφίαν εν τοις αγίοις χωρίς την ταύτην δεχομένου νοός, ούτε γνώσιν, χωρίς της δεκτικής του λόγου δυνάμεως, ούτε πίστιν, άνευ της κατά νουν και λόγον των μελλόντων και πάσι τέως αδήλων πληροφορίας, ούτε ιαμάτων χαρίσματα, δίχα της κατά φύσιν φιλανθρωπίας, ούτε τι έτερον των λοιπών χαρισμάτων, χωρίς της εκάστου δεκτική εξεώς τε και δυνάμεως, ούτε μην πάλιν εν των απηριθμημένων άνθρωπος κτήσεται κατά δύναμιν φυσικήν, δίχα της χορηγούσης τάυτα θείας δυνάμεως^. και δηλούσι τούτο πάντες οι άγιοι, μετά τας αποκαλύψεις των θείων ζητούντες των αποκαλυφθέντων τους λόγους» (Κεφάλαιον ιγ’ της στ’ εκατοντάδος των Θεολογικών).  Ώστε, όποιος θέλει να λάβη πλουσιωτέραν την χάριν του Αγίου Πνεύματος, πρέπει να κάμνη τον εαυτόν του δεκτικώτερον δια της εργασίας των εντολών, και της καθάρσεως των ποθών^. η γαρ χάρις του Πνεύματος, ει και χάρις, όμως χύνεται εις τους πιστούς κατά την αναλογίαν της αυτών καθαρότητος και πίστεως^. όθεν λέγει πάλιν ο αυτός θείος Μάξιμος^. «Ο θείος Απόστολος τας διαφόρους ενεργείας του ενός Αγίου Πνεύματος χαρίσματα λέγει διάφορα, υφ’ ενός δηλονότι και του αυτού ενεργούμενα Πνεύματος^. και τοίνυν κατά το μέτρον της εν εκάστω πίστεως δίδονται η φανέρωσις του Πνεύματος εν τη μετοχή του τοιούδε χαρίσματος, έκαστος των πιστών δηλονότι κατά την αναλογίαν της πίστεως και της υποκειμένης αυτώ κατά ψυχήν διαθέσεως συμμεμετρηημένην δέχεται του Πνεύματος την ενέργειαν» (Κεφάλαιον ψστ’ της Γ’ εκατοντάδος των Θεολογικών).

Που δε φαίνεται εν τω Νόμω η μετάδοσις του Αγίου Πνεύματος;  Εν τω Βιβλίω της Γενέσεως^. «Πνεύμα, φησίν, επεφέρετο επάνω του ύδατος» (Γεν. α’ 2) ^. όπερ ερμηνεύων ο μέγας Βασίλειος λέγει^. «Μηδέν άλλο Πνεύμα Θεού, ή το Άγιον, το της Θείας και Μακαρίας Τριάδος συμπληρωματικόν ονομάζεσθαι» (Ομιλία β’) ^. και πάλιν^. «Τό, Επεφέρετο (το Πνεύμα το Άγιον) εξηγείται αντί του ενέθαλπε και εζωογόνει την των υδάτων φύσιν, κατά την εικόνα της επωαζούσης όρνιθος, και ζωτικήν τινα δύναμιν ενιείσης τοις υποθαλπομένοις» (Ομιλία β’ εις την Εξαήμερον) ^. ομοίως και περί του Ιωσήφ γράφεται^. «Μη ευρήσομεν τοιούτον, (οιός έστιν ο Ιωσήφ) ος έχει Πνεύμα Θεού εν αυτώ;» (Γεν. μα’ 38), εν τη Εξόδω δε πάλιν είπεν ο Θεός προς Μωϋσήν^. «Και συ λάλησον πάσι τοις σοφοίς τη διανοία, ους ενέπλησα πνεύματος σοφίας και αισθήσεως» (Εξ. κη’ 3), και περί του Βεσελεήλ γέγραπται^. «Και ενέπλησα αυτόν πνεύμα θείον σοφίας και συνέσεως και επιστήμης» (Εξ. λα’ 3) ^. και προς τον Μωϋσήν είπεν ο Θεός^. «Και καταβήσομαι και λαλήσω εκεί μετά σου^. και αφελώ από του πνεύματος του επί σοι και επιθήσω επ’ αυτούς» (τους εβδομήκοντα δηλ. άνδρας τους πρεσβυτέρους) (Αριθ. ια’ 17) ^. και ο Μωυσής είπε^. «Τις δώη πάντα τον λαόν Κυρίου Προφήτας, όταν δω Κύριος το Πνεύμα αυτού επ’ αυτούς;» (αυτόθι 29). 

Με τα λόγια λοιπόν ταύτα επροκηρύχθη από τον Νόμον η μετάδοσις του Αγίου Πνεύματος^. επροκηρύχθη δε αύτη και από διαφόρους Προφήτας^. από τον Ιωήλ^. «Εκχεώ από του Πνεύματος μου επί πάσαν σάρκα» (την πιστεύσασαν δηλαδή, κατά την ερμηνείαν Γρηγορίου του Θεολόγου) (Ιω. γ’ 2)^. από τον Μιχαίαν^. «Ουκ έσται ο επακούων αυτών, εάν μη εγώ εμπλήσω ισχύν εκ Πνεύματος Αγίου» (Μιχ. γ’ 7-8) ^. από τον Ησαΐαν^. «Δια τον φόβον Σου, Κύριε, εν γαστρί ελάβομεν και ωδινήσαμεν, και ετέκομεν Πνεύμα σωτηρίας Σου, ο εποιήσαμεν επί της γης» (Ησ. κστ’ 18) ^. από τον Δαβίδ^. «Καρδίαν καθαράν κτίσον εν εμοί, ο Θεός, και Πνεύμα ευθές εγκαίνισον εν τοις εγκάτοις μου» (Ψαλ. ν’ 12) ^. και πάλιν^. «Το Πνεύμα Σου το Άγιον μη αντανέλης απ’ εμού» (αυτόθι 12) ^.  από τον Ιώβ^. «Πνεύμα θείον το περιόν μοι εν ρινί» (Ιώβ κζ’ 3) ^. και πάλιν^. «Πνεύμα Θείον το ποιήσάν με, πνοή δε Παντοκράτορος η διδάσκουσά με» (Ιώβ. λγ’ 4) ^. και από τον Ιεζεκιήλ^. «Και δώσω υμίν καρδίαν καινήν, και πνεύμα καινόν δώσω εν υμίν, και αφελώ την καρδίαν την λιθίνην εκ της σαρκός υμών, και δώσω υμίν καρδίαν σαρκίνην, και το Πνεύμα μου δώσω εν υμίν» (Ιεζ. λστ’ 26).  Ούτως εκπροκηρύχθη υπό του Νόμου και των Προφητών η μετάδοσις της χάριτος του Αγίου Πνεύματος, την οποίαν εορτάζομεν σήμερον[49].

 

[47] Συμβολική Θεολογία λέγεται, όσα προς Θεόν λεγονται ανθρωποπρεπώς, εκ των ανθρωπίνων μελών και αισθήσεων και ηθών τούτω προσαρμοζόμενα^. ομοίως και όσα ιδιώματα των τεσσάρων στοιχείων, ή και άλλων υλικών κτισμάτων τω Θεώ υπό της Θείας Γραφής αποδίδονται.  Ταύτης της Συμβολικής Θεολογίας βιβλίον συνέγραψεν ο Αρεοπαγίτης Διονύσιος, όπερ αναφέρει εν κεφ. ιε’ περί Ουρανίας Ιεραρχίας λέγων^. «Έχει γαρ και τούτο (το αέριον πνεύμα) θεαρχικής ενεργείας εικόνα και τύπον, ως εν τη Συμβολική Θεολογία κατά την τετράστοιχον ανακάθαρσιν ημίν δια πλειόνων αποδέδεικται».  Τετράστοιχον δε ανακάθαρσιν την των τεσσάρων στοιχείων αναγωγικήν αλληλογρίαν φησίν, ως ερμηνεύει ο σχολιαστής Μάξιμος^. νυν δε, ω δυστυχία! το σύγγραμμα τούτο ου σώζεται.

[48] Δύο πράγματα διδάσκει ημάς δια της Αποστολής του Αγίου Πνεύματος ο μέγας της Θεσσαλονίκης Γρηγόριος εν τω εν την Πεντηκοστήν λόγω αυτού^. ένα μεν, έως που ανέβη ο Χριστός όταν ανελήφθη, και άλλο, ότι το Πνεύμα ου μόνο αποστέλλεται, αλλά και αποστέλλει  ούτω γαρ φησί^. «Νυν ορώμεν δια του παρ’ αυτού τοις μαθηταίς πεμφθέντος Πνεύματος μέχρι τίνος ο Χριστός αναληφθείς έφθασε, και εις ποίαν αξίαν ανεβίβασε την ημών ήν ανέλαβε φύσιν^. εκείσε γαρ πάντως ανήλθεν, όθεν το Πνεύμα παρ’ αυτού πεμφθέν κατελύληθε.  Πόθεν δε το Πνεύμα κατήλθε, δείκνυσι ο δια του Προφήτου λέγων Ιωήλ  «εκχεώ από τους Πνεύματός μου επί πάσαν σάρκα» ^. και προς ον φησίν ο Δαβίδ^. «Εξαποστελείς το Πνεύμα Σου, και κτισθήσονται το πρόσωπον της γης».  Προς τον ανωτάτω τοιγαρούν ο Χριστός ανελήλυθε Πατέρα, και προς αυτόν έφθασε τον Πατερικόν κόλπον, όθεν και το Πνεύμα, και κοινωνός και κατά το ανθρώπινον της κατ’ αυτόν αξίας ανεδείχθη, το εξ Ουρανού παρά του Πατρός εκχεόμενόν τε και στελλόμενον Πνεύμα και αυτός αρτίως αποστείλας» ιδού το πρώτον^. δείκνυσι δε και το δεύτερον εν τοις ακολούθοις.  «Αλλά μηδείς νομίσει το Πνεύμα το Άγιον της αξίας ταύτης αμοιρούν, παρά του Πατρός και του Υιού αποστελλομενον ακούων^. ου γαρ των αοστελλομένων απλώς, αλλά και των αποστελλόντων και συνευδοκούντων εστί»^.  δείκνυσι δε και τούτο σαφώς ο δια του Προφήτου λέγων^. «Εγώ ταις χερσί μου εθεμελίωσα την γην, και τον Ουρανόν εξέτεινα^. και νυν Κύριος απέσταλκέ με και το Πνεύμα αυτού^. και ο Χριστός δια του αυτού Προφήτου πάλιν αλλαχού λέγων^. Πνεύμα Κυρίου επ’ εμέ, ου ένεκεν έχρισέ με, ευαγγελίσαθσαι πτωχοίς απέσταλκέ με.  Τοιγαρούν ουκ αποστέλλεται μόνον το Πνεύμα το Άγιον, αλλά και αποστέλλει τον παρά του Πατρός αποστελλόμενον Υιόν  παρ’ ου δείκνυται Πατρί τε και Υιώ συμφυές και ομοσθενές και συνεργόν και ομότιμον».

[49] Δια τούτο είπε και ο Θεολόγος Γρηγόριος^. «Τούτο το Πνεύμα ενήργει εν τοις πατράσι (τοις προ του Νόμου δηλαδή) και εν τοις Προφήταις^. ων οι μεν (οι Πατέρες δηλαδή) εφαντάσθησαν Θεόν, ή έγνωσαν^. οι δε (οι Προφήται δηλ.) και το μέλλον προέγνωσαν, τυπούμενοι τω Πνεύματι τω ηγεμονικώ, και ως παρούσι συνόντες τοις εσομένοις» (Λόγος εις την Πεντηκοστήν).  Έφη δε και ο Θεσσαλονίκης Γρηγόριος^. «Νυν άρχεται τελείσθαι και τα φανερούντα το Πνεύμα το Άγιον κατ’ ιδίαν υπόστασιν υπάρχον^. ίν’ ημείς επιγνωμέν τε και σκεφθώμεν το μέγα και προσκυνητόν της Αγίας Τριάδος μυστήριον^. ενήργει γαρ και πρότερον το Πνεύμα το Άγιον^. τούτο γαρ εστί το δια των Προφητών λαλήσαν και προκαταγγείλαν τα μέλλονται» (Λόγος εις την Πεντηκοστήν).