π.Κωνσταντίνος Στρατηγόπουλος - Λόγος εις την απόδοση της εορτής της Κοιμήσεως της Θεοτόκου

 

Λόγος εις την απόδοση της εορτής της Κοιμήσεως της Θεοτόκου 

π.Κωνσταντίνος Στρατηγόπουλος 

 

Κυριακή 23 Αυγούστου του 1998

σε mp3 εδώ

Σήμερα αποδίδεται η εορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Και όπως συμβαίνει, αν έχουμε παρατηρήσει καλά τον λειτουργικό τρόπο των αναγνωσμάτων, σε κάθε Θεομητορική εορτή αναγιγνώσκονται τα αναγνώσματα, αποστολικό τε και ευαγγελικό, που πριν από λίγο ακούσατε. Θαρρείς και η γιορτή δεν εναλλάσσεται, θαρρείς και τα γεγονότα δεν είναι ποικίλα, αλλά τα αναγνώσματα είναι ολόιδια. 

Αποδίδοντας  λοιπόν τη γιορτή της Παναγίας, να προσεγγίσουμε λίγο την θεολογική υφή των αναγνωσμάτων, για να καταλάβουμε καλύτερα το προβαλλόμενο, που είναι το πρόσωπο της Παναγίας. Και μέσα από Αυτή – μιας και Εκείνη είναι η Παναγία, καλύπτει δηλαδή όλες τις δυνατότητες εκφράσεως όλων των αγίων – μέσα  μέσα εκεί θα βρεθούν όλοι οι άγιοι, όλοι οι ζώντες εν τη Εκκλησία, ζώντες και νεκροί, και όλοι εμείς που αγωνιζόμαστε για να πιάσουμε τα μέτρα της αγιότητας, κάτω από αυτή τη μεγάλη κάλυψη της Παν-αγίας, που αποκαλύπτει τη δυνατότητα της ποικιλίας όλων των χαρισμάτων.

Τα αναγνώσματα λοιπόν τα πολύ γνωστά των Θεομητορικών Εορτών, είναι, στην μεν περίπτωση του Αποστόλου, το ανάγνωσμα από την Επιστολή προς Φιλιππησίους το οποίο ομιλεί για την κένωση του Χριστού – το ακούσαμε πριν από λίγο, «ἑαυτὸν ἐκένωσεν μορφὴν δούλου λαβών». Το δε ευαγγελικό ανάγνωσμα είναι το πολύ γνωστό, από τις παρακλήσεις μάλιστα, της Μάρθας και της Μαρίας, που η μία διακονεί και η άλλη, απ’ ό,τι φαίνεται, κάθεται «παρὰ τοὺς πόδας τοῦ Ἰησοῦ». Τι θέλουν λοιπόν να φωνάξουν αυτά τα κείμενα σε εμάς και τι θέλουν να προσδιορίσουν στη ζωή μας μέσα από το πρόσωπο της Παναγίας; 

Πρώτον, όσον αφορά το κείμενο του αποστολικού αναγνώσματος του Αποστόλου Παύλου· ο Χριστός «ἑαυτὸν ἐκένωσεν μορφὴν δούλου λαβών». Και θέλει να φωνάξει το κείμενο και να πει: Κάποιος, η Παναγία δηλαδή, εμιμήθη απόλυτα αυτή την κένωση, κατά τα μέτρα φυσικά τα ανθρώπινα. Και εφόσον εκείνη εμιμήθη αυτή την κένωση, δηλαδή αυτό το άδειασμα, αυτή τη συγκατάβαση, κατά τα μέτρα πάλι τα ανθρώπινα, αυτό είναι δυνατό για εμάς. Κανείς δεν μπορεί να πει ότι είναι αδύνατη στα μέτρα τα ανθρώπινα η συγκατάβαση. Αν η Παναγία δεν το βίωνε, θα λέγαμε είναι αδύνατη η συγκατάβαση, είμαστε άνθρωποι αδύναμοι και δεν μπορούμε να προσδιορίσουμε τη ζωή μας. Τώρα κανείς δεν μπορεί να το πει, τώρα είναι εφικτό, τώρα είναι δυνατό  και ας είναι πραγματοποιημένο στο πρόσωπο της Παναγίας, και ας πει κάποιος που και Αυτή είναι απρόσιτη. Δηλαδή, ο Χριστός είναι απρόσιτος, η Παναγία είναι απρόσιτη οι άγιοι είναι απρόσιτοι… Τι είναι προσιτό σε εμάς; Αφού είμαστε φτιαγμένοι για να τα προσεγγίσουμε όλα αυτά! Αλλά η φιλανθρωπία Του επιτρέπει να υπάρχει η Παναγία, να καταλάβουμε που αυτό είναι στα ανθρώπινα μέτρα.

Να λοιπόν η συγκατάβαση, η δυνατή σε εμάς συγκατάβαση, το κομβικό σημείο συγκατάβασης, το σημείο που παίζεται όλη η ιστορία της προσωπικής μας πορείας της πνευματικής. Ή κερδίζεις εκεί τα πάντα ή τα χάνεις όλα. Είναι το κομβικό σημείο: που πραγματικά ο Θεός ήτανε μεγάλος, ήτανε σπουδαίος, αλλά αν δεν έκανε τη συγκατάβαση Του δεν θα μας έσωζε. Η Παναγία μπορεί να ήταν προσευχόμενη, μπορεί να ήταν από μικρή στα Άγια των Αγίων, αλλά αν δεν έκανε συγκατάβαση να δεχθεί το μήνυμα του Αγγέλου, δεν θα σωζόμασταν· άλλο τρόπο θα έβρισκε ο Χριστός μας. Αυτά για το αποστολικό ανάγνωσμα, που ανοίγουν τον δρόμο πια της Παναγίας.

Μέσα από τη συγκατάβαση, στο πρόσωπο των δύο γυναικών, Μάρθας και Μαρίας, παίζεται η ποικιλία των χαρισμάτων. Ουσιαστικά στο Ευαγγέλιο, αν δούμε βαθιά τα κείμενα που τα αναλύουμε, δεν δίνεται βαρύτατα στην μια ή στην άλλη ως υπερεχούσης. Γιατί η μια «ὑπεδέξατο» και διακονούσε κατά το κείμενο και η άλλη εκάθητο  και  «ἤκουε». Δεν λέει  το κείμενο ποιο είναι πιο σπουδαίο. Αλίμονο αν λέγαμε ποιο είναι πιο σπουδαίο. Δηλαδή αν το «κάθημαι και ακούω» είναι πιο σπουδαίο από το «υποδέχομαι και διακονώ», τότε ανετράπη η ισορροπία της Ορθοδοξίας, τότε χάσαμε τη δυνατότητα να διακονήσουμε και να δεχθούμε τον άλλον. Χωρίς να αναιρεθεί το «κάθημαι και ακούω», γιατί αν διακονείς και υποδέχεσαι, χωρίς να μάθεις πώς θα υποδεχθείς, και αυτό θα είναι μια ανατροπή των πραγμάτων. Και τα δύο λοιπόν είναι καίρια, πίσω από εκεί κρύβεται η συγκατάβαση. Και στο «κάθημαι» συγκατάβαση, γιατί για να κάτσω να ακούσω, για τι θα ακούσω; Θα ακούσω όχι απλώς για να ωφεληθώ εγώ, αλλά για να γίνω κάτι για τους άλλους· θα μάθω να συγκαταβαίνω! Και αν διακονώ και υποδέχομαι, γιατί διακονώ και υποδέχομαι; Γιατί έμαθα να συγκαταβαίνω! Αυτό το σημείο κλειδί, το «συγκαταβαίνω».

Στο πρόσωπο λοιπόν της Μάρθας και της Μαρίας παίζεται αυτός ο μυστικός κώδικας του «συγκαταβαίνω», και μια κινείται έτσι, μια κινείται αλλιώς. Καμία υπεροχή. Το μόνο σημείο στο οποίο μπορεί να κατακριθεί η Μάρθα, είναι το ακόλουθο σημείο: ότι γκρίνιαξε γιατί η αδελφή της δεν κάνει αυτό που κάνει [αυτή]. Δεν λέει το Ευαγγέλιο ποιο είναι καλύτερο. Μη στέκεστε στο κομμάτι «Μάρθα Μάρθα, μεριμνᾷς καὶ τυρβάζῃ περὶ πολλά»- οι ερμηνευτές Πατέρες λένε «μην κάνεις πολλά φαγητά»·  δεν κρίνει ο Χριστός τη διακονία και τη δυναμική κίνηση. Αλλά το κομβικό σημείο εδώ πέρα είναι το ότι δεν αντέχει την αδελφή της που δεν κάνει αυτό που κάνει αυτή. Μα η Εκκλησία είναι αυτό το γεγονός ακριβώς: το ότι ο καθένας λειτουργεί με αυτόν τον ειδικό χαρισματικό τρόπο, αρκεί να συγκαταβαίνει. Το κοινό [σημείο] είναι η συγκατάβαση. Όλα τα άλλα είναι η ποικιλία. Αν σήμερα ένας αγιορείτης έκρινε εμάς που κινούμαστε στους δρόμους Αθήνας, ανετράπη η Ορθοδοξία. Και αν εμείς τον κρίναμε, επειδή κάθεται και προσεύχεται για εμάς, άλλο τόσο ανετράπη. Αν όμως χαθεί η συγκατάβαση, και εκείνος και εμείς είμαστε χαμένοι. Πιστεύω να καταλαβαίνετε αυτό το σημείο-κλειδί που είπα και τότε δεν μπορείτε τίποτε πια να κρίνετε και για κανέναν να γκρινιάξετε. Γιατί δεν ξέρετε γιατί κάθεται ή γιατί κινείται. Δεν ξέρετε γιατί αύριο στους δρόμους του Συντάγματος οι άνθρωποι θα τρέχουν. Θα τρέχουν για αμαρτία ή για αγιότητα; Δεν το ξέρετε. Δεν ξέρετε γιατί ο άλλος κάθεται σε μία γωνιά και φαίνεται ακίνητος. Κάθεται από ακηδία, είναι ναρκωμένος; είναι ναρκομανής ή προσευχόμενος; αυτό  δεν το ξέρετε. Αυτό δεν είναι δουλειά σας. Θα μάθετε να συγκαταβαίνετε. 

Και αν συγκαταβείς πια, λέει ένας πατέρας νηπτικός, τότε θα έχεις διάκριση. Και τότε μπορεί να μην καταλαβαίνεις ο ένας γιατί κάθεται και ο άλλος κινείται, αλλά εσύ θα τους θεωρείς και τους δυο σπουδαίους, γιατί δεν ξέρεις. Αυτό είναι το πρώτο στοιχείο της διακρίσεως. Και αν η διάκριση βαθαίνει, μετά από λίγο θα ξέρεις κιόλας γιατί κάθεται ή γιατί κινείται. Και όταν θα ξέρεις πια, δεν θα τους κατακρίνεις, θα κάνεις προσευχή για να αλλάξουν αν δεις [ότι] η πορεία είναι λάθος πορεία.

Η Παναγία μας, η γιορτή Της που αποδίδεται και ο κρυμμένος κώδικας-συγκατάβαση είναι εκείνο το οποίο αποκαλύπτεται σήμερα, και μέσα από όλη τη ζωή της Παναγίας μας, μπροστά στα μάτια μας. Θα έλεγα, αν θέλατε να ακούσετε ένα λόγο «εισοδικό» για την πνευματική μας ζωή, τις αναζητήσεις σας από εκεί να τις αρχίσετε, για να πολλαπλασιαστείτε στις άλλες δυνατότητες που θα ανοιχτούν στη ζωή μας. Αν θέλετε να κινηθείτε αύριο δυναμικά, αν θέλετε να προσευχηθείτε, αν θέλετε να διακονήσετε, αν θέλετε να ακούσετε, αν θέλετε να κάνετε ό,τι θέλετε, ξεκινήστε από εκεί. Και συγκαταβαίνοντας, τότε θα ανοιχτούν οι πολυποίκιλοι δρόμοι, που θα οδηγήσουν όλοι στον Χριστό, έτσι ή αλλιώς. 

Να παρακαλέσουμε την Παναγία μας, μια που αποδίδουμε την γιορτή Της, να μας δώσει χάρη και δύναμη να μάθουμε αυτό το μυστικό κλειδί, που πολλοί Χριστιανοί το έχουμε χαμένο: την συγκατάβαση. Και τότε πραγματικά, όχι απλώς θα ανοίξουνε οι ορίζοντες των οφθαλμών μας, όχι απλώς θα ανοίξουνε οι ορίζοντες των προοπτικών της ζωής μας· θα ανοίξουνε στην καρδιά μας όλοι οι ουρανοί!

Φιλολογική επιμέλεια κειμένου

Ελένη Κονδύλη

※  

Περισσότερες ομιλίες του πατρός Κωνσταντίνου Στρατηγόπουλου είναι διαθέσιμες στην ιστοσελίδα :  www.floga.gr