ΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ

 Πηγή : εδώ 

ΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ 

 Γεώργιος Κόρδης 

Στην βυζαντινή ζωγραφική, που είναι ελληνικός εικαστικός τρόπος, ποτέ δεν είναι προτεραιότητα ο εξεικονισμός του συναισθηματικού κόσμου των εικονιζομένων προσώπων που συμμετέχουν σε γεγονότα. Ακολουθώντας μάλλον την ανάλογη διαχείριση της ελληνικής κλασσικής περιόδου, οι βυζαντινοί μαΐστορες αποδίδουν τα αισθήματα των εικονιζομένων αλλά όχι τα συναισθήματά τους που είναι έτσι κι αλλιώς ιδιατέρως τρεπτά και δευτερεύοντα. 

Έτσι εικονίζουν συχνά την σταθερή αγάπη και την τρυφερότητα που νιώθει η Παναγία για τον Χριστό, αλλά όχι τη χαρά της ή άλλα συνασθήματά της που πιθανότατα θα ένιωθε σε διάφορες στιγμές. 

Εκφράζουν το πένθος αλλά όχι την λύπη και τον εσωτερικό πόνο που νιώθει ένα πρόσωπο μπροστά στον θάνατο αγαπημένου. 

Έτσι η ζωγραφιά, αφού δεν είναι στερημένη αισθημάτων είναι αληθινή, αλλά δεν εκφυλίζεται σε τόπο έκφρασης συναισθηματισμού ο οποίος δεν περιγράφει κάτι περισσότερο από την στιγμιαία, δηλαδή τρεπτή, κατάσταση ενός προσώπου. Αντίθετως, αποτυπώνοντας τα αισθήματα δηλώνεται η υπαρξιακή (περισσότερο σταθερή) κατάσταση των εικονιζομένων, το πώς στέκονται και πώς συμμετέχουν ουσιαστικά στα γεγονότα της ζωής. 

Η εικαστική έκφραση των αισθημάτων στην Βυζαντινή ζωγραφική, όπως και στην ελληνική τέχνη της κλασσικής περιόδου, γίνεται μέσα από τις κινήσεις τους και τον τρόπο της σύνθεσης κι όχι τόσο με τις συσπάσεις των χαρακτηριστικών του προσώπων τους και συχνά με την χρήση κωδικοποιημένων στάσεων που συνιστούν σε κάθε κοινωνία μια άδηλη γλώσσα επικοινωνίας κοινής αποδοχής. 

Δύο όμορφα παραδείγματα από το τοιχογραφικό συνολο του Αγίου Παντελεήμονα στο Νέρετζι (Βόρεια Μακεδονία) 1164μχ. 

Το πρώτο είναι η κεφαλή του αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, ο οποίος θρηνεί όπως και όλα τα πρόσωπα της σκηνής του Επιταφίου Θρήνου ενώ κρατεί σεβαστικά και τρυφερά το χέρι του νεκρού Χριστού. Εδώ εκφράζεται ο θρήνος για τον θάνατο του Διδασκάλου αλλά και η αγάπη του γι' αυτόν χωρίς συνασθηματισμό. 

 

Το δεύτερο είναι από το Γεννέσιο της Θεοτόκου. Η κλινήρης λεχώ Αγία Άννα έχει αγκαλιάσει με το δεξί της χέρι μια θεραπαινίδα (για να στηριχτεί ή να την στηρίξει) η οποία έχει γείρει επάνω της και τρυφερά αγγίζει την κοιλιά της (για να της πάρει τον πόνο του τοκετού ή για να εκφράσει την αγάπη της γι' αυτήν;). Υπέροχο δείγμα εικαστικής έκφρασης τόσων πολλών για την ψυχική κατάσταση των εικονιζομένων με τόσο λιτό τρόπο χωρίς το έργο να ευτελίζεται σε ένα συναισθηματικό και μελλοδραματικό τοπίο.