ΝΗΠΤΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ ΑΝΩΝΥΜΟΥ ΚΑΙ ΑΠΕΛΠΙΣΜΕΝΟΥ ΑΓΙΟΡΕΙΤΟΥ

ΝΗΠΤΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ ΑΝΩΝΥΜΟΥ ΚΑΙ ΑΠΕΛΠΙΣΜΕΝΟΥ ΑΓΙΟΡΕΙΤΟΥ

ΠΡΟΟΙΜΙΟ 

Οὐρανόφρονε φίλε τοῦ κόπου τῆς ἀνάγνωσης τοῦ παρόντος βιβλίου!

Θὰ πρέπει νὰ εἰποῦμε, πρῶτα, τὰ λόγια ἐκεῖνα τοῦ θρηνητικώτατου Ἱερεμία· «Τὴν κοιλίαν μου ἀλγῶ, καὶ τὰ αἰσθητήρια τῆς καρδίας μου· μαιμάσσει ἡ ψυχή μου, σπαράσσεται ἡ καρδία μου» (Ἱερεμ. δ΄ 19), καὶ τὰ δάκρυα τρέχουν ἀπὸ τὰ μάτια μας σὰν δύο βρύσεις ἀπὸ πηγή, στοχαζόμενοι τὴν κατάσταση τῶν ἀδελφῶν μας Μοναχῶν. Διότι, ὄχι μόνον δὲν ποθοῦν νὰ ἀσχολοῦνται ὅσο πρέπει μὲ τὴν θεωρία τῆς μοναδικῆς ἀσκήσεως, καθὼς ὅλοι οἱ ἀρχαῖοι καὶ νεώτεροι πνευματέμφοροι Πατέρες διδάσκουν, ἀλλὰ καὶ διότι τὴν ἀποστρέφονται, ὅταν ἀκοῦν γιὰ τὴν νήψη καὶ τὴν καρδιακὴ εὐχή, σύμφωνα μὲ τὸν ματαιόφρονα ἐκεῖνον Βαρλαάμ, τὸ θηρίο τῶν λατίνων, καὶ τὸν Ἀκίνδυνο καὶ τὸν Γρηγορᾶ καὶ τὸν Πρόχορο Κυδώνη, τοὺς μανιακοὺς ἀντιπάλους τῆς ἱερῆς αὐτῆς ἐργασίας, κατὰ τῶν ὁποίων ἡρωικῶς ἀγωνίστηκε ὁ γενναῖος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, ὁ Φιλόθεος ὁ Πατριάρχης καὶ ἄλλοι. Ἡ αἰτία ποὺ ἀντιπαθοῦν οἱ τωρινοὶ Μοναχοὶ νὰ ἀκοῦν γιὰ τὴν νήψη καὶ τὴν καρδιακὴ εὐχὴ εἶναι ὅτι ὁ μεγάλος μας ἀντίπαλος διάβολος, σ᾿ αὐτὸν τὸν ἔσχατο αἰῶνα περισσότερο ἀπὸ τοὺς προηγούμενους, ἀγωνίζεται ὄχι μόνον νὰ ἐξαφανίσει τελείως τὴν μνήμη τῆς ἐπίμονης καὶ σωτηριώδους ἐπιστήμης, ἀλλὰ σχεδὸν καὶ τὶς εὐχὲς καὶ τοὺς ὕμνους ποὺ ἐκτενῶς τελοῦνται στὶς ἐκκλησίες ἀπὸ κοινοῦ. Ὅμως, ἐπειδὴ μέχρι τὴν συντέλεια τῶν αἰώνων δὲν θὰ ἐκλείψουν οἱ ἐκλεκτοὶ τοῦ Θεοῦ νὰ παροτρύνουν ὅλους πρὸς μίμηση καὶ κατόρθωση τῆς ἀρετῆς, ἔμπρακτης καὶ θεωρητικῆς (καὶ ὄχι μόνον αὐτοὶ ἀλλὰ καὶ οἱ προφῆτες τῆς νέας χάριτος), συγγράφηκε τὸ παρὸν πόνημα ὡς ἕνα ψυχωφελέστατο ὑπόμνημα καὶ θεραπευτικὸ τῆς ἐνάρετης καὶ εὐσεβοῦς πολιτείας, τοῦ ὁποίου ἡ μελέτη μπορεῖ νὰ διώξει ἀπὸ κάθε ψυχὴ τὸν νυσταγμὸ ποὺ γεννιέται ἀπὸ τὰ παράλογα καὶ ἀνυπότακτα πάθη καὶ κάθε φοβία καὶ δειλία· ἀκόμη μπορεῖ νὰ προξενήσει θεϊκὸ πόθο, προκοπὴ καὶ ἀγῶνα τελειότητος τῆς ἐν Χριστῷ ἐνηλικίωσης καὶ ἐπίτευξη τῆς οὐράνιας Βασιλείας ποὺ βρίσκεται μέσα μας, σύμφωνα μὲ τὸν ἀψευδῆ λόγο τοῦ Σωτῆρος· «Ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν ἐντὸς ὑμῶν ἐστιν» (Λουκ. ιζ΄ 21). Λοιπόν, ἂς μὴν παρατηρήσει κανεὶς τὴν σύνθεση καὶ τὴν γλῶσσα τοῦ παρόντος συγγράμματος -ἡ φράση τυγχάνει ἄτεχνη, διότι ἡ ὠφέλεια δὲν προκύπτει ἀπὸ τὴν τέχνη τῆς σύνθεσης, ἀλλὰ ἀπὸ τὰ νοήματα τῆς ἀλήθειας. Πολλοὶ ἀπὸ τοὺς θεσπέσιους Πατέρες συνέγραψαν πολλὰ νηπτικὰ ἔργα σὲ λόγους καὶ κεφάλαια, ὁ καθένας πρὸς χρήση τῶν ἀνθρώπων τῆς ἐποχῆς τους. Καὶ ἐπειδὴ τότε ἡ ἀρετὴ βασίλευε παντοῦ καὶ οἱ ἐργάτες της γέμιζαν τὶς πόλεις καὶ τὶς ἐρημιές, καὶ ὡς θεοδίδακτοι ποὺ ἦταν διδάσκονταν ἄμεσα, ὁ ἕνας ἀπὸ τὸν ἄλλον, αὐτοὶ οἱ διδάσκαλοι ἔγραφαν πρὸς ἀνθρώπους ποὺ ἔχουν ἐμπειρία, ξαναθυμίζοντας καὶ προετοιμάζοντας τοὺς ἐνάρετους γιὰ ἄσκηση καὶ ἐπανάληψη τῆς ἀρετῆς. Τώρα ὅμως ποὺ ἐπικράτησε ἡ ἀσέβεια καὶ ἡ ἀρετὴ περιφρονήθηκε καὶ λείπουν οἱ ἀπλανεῖς καθοδηγητὲς καὶ διδάσκαλοι, ἐνῶ παντοῦ ὅλοι συμπεριφέρονται μὲ ἔλλειψη ἐγκράτειας καὶ μὲ ἄγνοια καὶ ραθυμία, ἀπὸ ἐμᾶς τοὺς ράθυμους θεωροῦνται σὰν ὄνειρα, γιὰ νὰ μὴν πῶ σὰν παραλήρημα, τὰ ὑπερβολικὰ παλαίσματα καὶ οἱ θεϊκοὶ ἀγῶνες τῶν ὀλυμπιονικῶν ἐκείνων ἁγίων ἀγωνιστῶν. Στὸ παρὸν πόνημα μὲ ἄμεσο τρόπο, μὲ ἔμπρακτο ἀγῶνα, ἁπλοϊκῶς ἀλλὰ μὲ ζωντάνια, καταγράφεται ἡ νηπτική, προσεκτική, θεωρητικὴ καὶ καρδιακὴ εὐχή, ποὺ πιστοποιεῖται ἀπὸ τὴν πλημμύρα τῶν δακρύων ποὺ ἀναβλύζει. Σ᾿ αὐτήν, καμμία πλάνη σατανικὴ δὲν μπορεῖ νὰ κρυφτεῖ, ὅπως ἐπιβεβαιώνει καὶ ὁ μεγάλος ἀσκητὴς καὶ ἱεράρχης τῆς Νινευῆ Ἰσαὰκ ὁ Σῦρος λέγοντας· «Καὶ ἐὰν ἀκόμη κρεμάσεις τὸν ἑαυτό σου ἀπὸ τὰ βλέφαρα τῶν ματιῶν σου, μέχρι νὰ φθάσεις στὰ δάκρυα, μὴν νομίσεις ὅτι κατόρθωσες κάτι στὴν πορεία τῆς ἀσκητικῆς σου πολιτείας. Στὸν τρόπο ζωῆς τῶν κοσμικῶν βρίσκεσαι, ἐργαζόμενος μὲ τὸν ἔξω ἄνθρωπο. Ὁ ἐσωτερικὸς ἄνθρωπος ἀκόμη εἶναι ἄκαρπος. Στὸν δακρύοντα, γίνονται τὰ μάτια του σὰν πηγὴ ὕδατος σὲ διάστημα δύο χρόνων, ὅμως ὄχι μὲ διαλείμματα ἀλλὰ μὲ συνεχῆ ροὴ τῶν δακρύων ἡμέρα καὶ νύκτα. Μετὰ ἀπὸ αὐτὰ εἰσέρχεται ἡ εἰρήνη τῶν λογισμῶν». Ἔτσι, ὁ συγγραφέας ἀποδεικνύεται πρακτικὸς ἐφαρμοστὴς τῶν συγγραμμάτων του, γενόμενος διδάσκαλος ἀπὸ τὴν πεῖρα τῶν μαθημάτων· ἄλλωστε ἔλαβε πεῖρα ὅσων γνώρισε καὶ ἔγραψε, ἀπὸ τὴν Θεία Χάρη. Ὅτι εἶναι ἀνάγκη μεγάλου ἀγῶνος γιὰ τὴν ἀπόκτηση τῆς ἀένναης εὐχῆς, ἀκόμη καὶ κάποιος ἀρχαῖος ὅσιος λέγει· «Ἀγὼν καὶ μόχθος πρὸς ἀπόκτησιν πάσης ἀρετῆς κατὰ καιροὺς (γιὰ κάποιον καιρό) μόνον γίνεται, πρὸς δὲ τὴν εὐχήν, μέχρις ἐσχάτης ἀναπνοῆς ἀνάγκη ἀγωνίζεσθαι (εἶναι ἀνάγκη νὰ ἀγωνιζόμαστε)». Ὁ πονηρὸς πάλι κατοικεῖ στὴν καρδιὰ πάντοτε καὶ σπείρει ἀπὸ ἐκεῖ κάθε ἁμαρτία συνεχῶς· καὶ ὁ Γρηγόριος ὁ Σιναΐτης καὶ ὁ Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς ἔτσι λέγουν· «Ὅτι ἡ πλάνη καὶ ἐνέργεια τοῦ σατανᾶ ἐν τῇ καρδίᾳ περιπολεύουσιν ἀείποτε (περιτριγυρίζουν πάντοτε)», τὸ ὁποῖο ὁ σατανᾶς δὲν θέλει ποτὲ νὰ τὸ γνωρίσει ὁ ἄνθρωπος, γιὰ νὰ μὴν ζητήσει εὐχὴ ἀκατάπαυστη καὶ τὸν ἐκδιώξει. Ἡ Χάρη ποὺ λάβαμε κατὰ τὸ Βάπτισμα, κρύβεται στὰ ἐνδότερα τοῦ νοῦ καὶ μὲ ἀγῶνα νήψεως καὶ εὐχῆς ἀποκαλύπτεται στὸν ἀγωνιζόμενο (βλ. Γ΄ κεφ. Γρηγορίου Παλαμᾶ «Περὶ προσοχῆς καὶ καθαρότητος καρδίας»). Λέγει καὶ ὁ θεϊκὸς Ἐφραὶμ γιὰ τὸν πόνο τῆς καρδιᾶς· «Πόνον πόνει ἐμπόνως, ἵνα διαδράσῃς (διαφύγεις) τῶν ματαίων πόνων τοὺς πόνους». Διότι ἐὰν δὲν ἀτονίσει ἡ μέση καὶ τὸ στῆθος ἀπὸ ἐξάντληση τῆς νηστείας καὶ τοῦ κόπου καὶ δὲν συλληφθεῖ πόνος τοκετοῦ -ὅπως ὅταν ἡ γυναίκα γεννάει - δὲν πρόκειται νὰ γεννήσει κάποιος πνεῦμα σωτηρίας στὴν γῆ τῆς καρδιᾶς (βλ. ΙΕ΄ κεφ. Γρηγορίου τοῦ Σιναΐτου). Καὶ ὁ Πέτρος ὁ Δαμασκηνός· «Δὸς αἷμα ἵνα λάβῃς πνεῦμα· ὅτι αἵματα ἔδωκαν οἱ Ἅγιοι καὶ ἔλαβον τὸ τῆς χάριτος πνεῦμα». Ὅσοι λοιπὸν μὲ θεϊκὸ ἔρωτα τὸν ἀγαθὸ ζυγὸ τοῦ Χριστοῦ σηκώσατε στοὺς ὤμους καὶ προτιμήσατε νὰ ἡσυχάζετε, ζῶντες ἀγγελικὸ βίο κατὰ τὸ σῶμα, ἀναγνῶστε καὶ ἐγκολπωθεῖτε τὸ ἱερὸ αὐτὸ βιβλίο· εἶναι ἐκπαίδευση κάθε μαθήματος ἀσκητικῆς. Αὐτὸ διδάσκει καὶ ἑρμηνεύει σαφῶς τὴν ἐπίγνωση ὅλων τῶν πειρασμῶν τοῦ ἐχθροῦ καὶ τὴν ἀκριβῆ διάκριση τῶν ποικίλων παθῶν, τὴν νοερὰ προσευχὴ καὶ ψυχικὴ ἀνάβαση καὶ κάθε θεωρητικὴ καὶ πρακτικὴ ἀρετή. Καὶ ἀφοῦ κάνετε τὰ γραφόμενα ἔργο, καὶ λάβετε ἐδῶ στὴν γῆ τὸν ἀρραβῶνα τῆς μέλλουσας ζωῆς αἰσθητῶς μὲ τὴν ἐνοίκηση τῆς Χάριτος τοῦ Παρακλήτου στὴν καρδιά, εἴθε νὰ ἀξιωθεῖτε μὲ βεβαιότητα τὴν Οὐράνια ἐκείνη καὶ ἀνέκφραστη Βασιλεία τοῦ Βασιλέως τῶν ὅλων Χριστοῦ τοῦ Θεοῦ μας, γενόμενοι μὲ τὴν Χάρη Του κληρονόμοι καὶ χορευτές, ψάλλοντας Αὐτὸν ἀκαταπαύστως σὺν Πατρὶ καὶ Ἁγίῳ Πνεύματι. Ἀμήν. 

 

ΑΝΩΝΥΜΟΥ ΗΣΥΧΑΣΤΟΥ ΝΗΠΤΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ

ἐκ χειρογράφου τῆς Ἱ.Μ.Ξενοφῶντος

Ἁγίου Ὄρους