Η ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΤΡΙΑΔΑΣ

Η ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΤΡΙΑΔΑΣ 

Εικονογραφικό σχόλιο 

ΠΗΓΗ:ΕΔΩ  

Οι εικόνες κατατάσσονται σε διάφορα είδη αναλόγως με την σχέση που έχει η μορφή του εικονονιζομένου με αυτό το ίδιο το εικονιζόμενο. 

Έτσι διακρίνονται υποστατικές, συμβατικές και θεολογικές εικόνες. 

Ένα από τα υποείδη των συμβατικών εικόνων είναι οι προτυπώσεις της Π. Διαθήκης μεταξύ των οποίων και η εικόνα της Φιλοξενίας του Αβραάμ που συχνά επιγράφεται ως Αγία Τριάδα. 

Η εικόνα αυτή δείχνει ουσιαστικά το γεγονός της επίσκεψης τριών αγγέλων στον πατριάρχη Αβραάμ. Όμως η χριστιανική θεολογική παράδοση είδε στο γεγονός αυτό την φανέρωση της αγίας Τριάδος κι έτσι την ερμήνευσε αναλόγως. 

Στην Βυζαντινή εικονογραφική παράδοση η εικόνα πάντοτε συμπεριλαμβάνει τα πρόσωπα του Αβραάμ και της Σάρας να διακονούν κι αυτό είναι ορθό διότι οι μορφές των τριών αγγέλων δεν είναι πραγματική εικόνα των προσώπων της αγίας Τριάδος. Είναι συμβατική εικόνα ή ορθότερον είναι σημείο της παρουσίας τους αλλά όχι υποστατική εικόνα τους όπως είναι λ.χ η εικόνα του Ιησού Χριστού. 

Κάτι ανάλογο συμβαίνει με τον εξεικονισμό του Αγίου Πνεύματος, του οποίου επίσης δεν έχουμε υποστατική-πραγματική εικόνα, αλλά σημεία φανέρωσης. Έτσι στην Βάπτιση ο Παράκλητος φανερώνεται ως περιστέρι ενώ στην Πεντηκοστή με την μορφή φλογών που επικάθηνται στα κεφάλια των Αποστόλων. 

Οι μορφές της περιστεράς και των φλογών είναι σημεία που σημαίνουν την παρουσία του τρίτου προσώπου της Αγίας Τριάδος μόνον στην συγκεκριμένη συνάφεια. Εκτός ιστορικού πλαισίου δεν το σημαίνουν γιατί δεν έχουν πραγματική-υποστατική σχέση με αυτό όπως έχει η μορφή του Ιησού της Ναζαρέτ με τον ένανθρωπήσαντα Θεό Λόγο. 

Κατ᾽ αντιστοιχία οι μορφές των τριών αγγέλων σημαίνουν την Αγία Τριάδα μονάχα στο συγκεκριμένο πλαίσιο της Φιλοξενίας του Αβραάμ κι όχι γενικώς και αορίστως. 

Για το λόγο αυτό οι βυζαντινοί, εγκρατείς της θεολογίας, εικονογράφοι δεν παρέλειπαν να εικονίζουν τον Αβραάμ και την Σάρα στην σκηνή αυτή. 

Μετά τον 15 αι. εμφανίστηκαν διάφορες απόπειρες εξεικονισμού της Αγίας Τριάδος με την παράλειψη του Αβραάμ και της Σάρας (παράλειψη ιστορικού πλαισίου).

Πολύ αργότερα και κυρίως στην μεταβυζαντινή περίοδο έγινε ιδιαίτερα δημοφιλής η χωρίς θεολογικές προϋποθέσεις σύνθεση του Θεού Πατέρα του Χριστού και της Περιστεράς ως εικόνας της Αγίας Τριάδος. 

Σε κάθε περίπτωση καλό είναι να γνωρίζουμε πως δεν υπάρχει υποστατική εικόνα της Αγίας Τριάδος παρά μονάχα ένας συμβατικός εξεικονισμός -σήμανση υπάρξεως- μέσα από την εικόνα του γεγονότος της Π.Δ, της Φιλοξενίας του Αβραάμ.