Περὶ τῆς νοερᾶς, καρδιακῆς καὶ νηπτικῆς προσευχῆς.

ΝΗΠΤΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ ΑΝΩΝΥΜΟΥ ΚΑΙ ΑΠΕΛΠΙΣΜΕΝΟΥ ΑΓΙΟΡΕΙΤΟΥ

ΛΟΓΟΣ Ι΄ 

Περὶ τῆς νοερᾶς, καρδιακῆς καὶ νηπτικῆς προσευχῆς. 

Εὐλόγησον πάτερ. 

Ὅταν, ἀγαπητέ, θέλεις νὰ προσευχηθεῖς νοερῶς ἀπὸ τὸ βάθος τοῦ ἑαυτοῦ σου, μιμήσου στὴν καρδιακὴ εὐχὴ τὴν φωνὴ τοῦ τζίτζικα. Ὁ τζίτζικας ὅταν λαλεῖ, φωνάζει κατὰ δύο τρόπους. Διότι πρῶτα φωνάζει πέντε - δέκα φορὲς μὲ σιγανὴ καὶ διακεκομμένη φωνὴ καὶ ὕστερα, στὸ τέλος τῆς φωνῆς, τελειώνει μὲ δυνατότερο τόνο καὶ μὲ τραβηχτὴ καὶ μουσικότερη φωνή. Τὸ λοιπὸν καὶ ἐσύ, ἀγαπητέ, ὅταν προσεύχεσαι νοερῶς μέσα στὴν καρδιά σου, ἔτσι νὰ προσεύχεσαι· πρῶτα νὰ λέγεις τὸ «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, Υἱὲ τοῦ Θεοῦ, ἐλέησόν με» καμμιὰ δεκαριὰ φορὲς δυνατὰ ἀπὸ τὴν καρδιά σου καὶ καθαρὰ μὲ τὸν νοῦ σου καὶ ἀπὸ τὸ βάθος τοῦ ἑαυτοῦ σου, σὲ κάθε ἀναπνοὴ μία εὐχή, καὶ σὲ κάθε εὐχὴ νὰ κρατᾶς τὴν ἀναπνοή σου· καὶ ἀφοῦ πεῖς καμμιὰ δεκαριὰ φορὲς ἢ καὶ περισσότερες μὲ αὐτὸν τὸν τρόπο τὴν εὐχή, μέχρι ποὺ νὰ ζεσταθεῖ μέσα σου ἐκεῖ ποὺ μελετήθηκε ἡ εὐχή, τότε λέγε αὐτὴν τὴν εὐχὴ μὲ δυνατότερο τόνο τοῦ ἑαυτοῦ σου καὶ περισσότερη βία τῆς καρδιᾶς σου, ὅπως τελειώνει καὶ ὁ τζίτζικας τὴν μελωδία του μὲ δυνατότερο τόνο τῆς φωνῆς του καὶ μὲ μουσικότερη φωνή. Αὐτὴ ἡ εὐχή, ποὺ λέγεται κυρίως Νοερὰ προσευχή, λέγεται ἀκόμη καὶ Καρδιακὴ προσευχὴ καὶ Νηπτικὴ προσευχή. Καὶ ὅταν τὴν λέγεις νοερῶς καὶ τὴν μελετᾶς μυστικῶς μέσα σου μὲ ἐσωτερικὴ φωνὴ καὶ μὲ ἡσυχία, τότε λέγεται αὐτὴ ἡ εὐχὴ «Νοερὰ προσευχή». Ὅταν λέγεις αὐτὴν τὴν εὐχὴ ἀπὸ τὴν καρδιά σου, ἀπὸ τὸ βάθος τῆς καρδιᾶς σου, μὲ δυνατὸ τόνο τῆς καρδιᾶς σου, μὲ ἐσωτερικὴ βία τοῦ ἑαυτοῦ σου, τότε λέγεται αὐτὴ ἡ εὐχὴ «Καρδιακὴ εὐχή». «Νηπτική» λέγεται, ὅταν μὲ τὴν προσευχή σου αὐτὴν ἢ καὶ ἀπὸ τὴν ἄπειρη ἀγαθότητα τοῦ Θεοῦ κατοικεῖ ἡ Χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος στὴν ψυχή σου καὶ ἀγγίζει τὴν καρδιά σου ἢ καὶ σοῦ δείχνει κάποια θεωρία, στὴν ὁποία νήφει καὶ προσέχει ὁ ὀφθαλμὸς τῆς διανοίας σου. Ἔτσι, ὅταν καλλιεργεῖς αὐτὴν τὴν νοερὰ προσευχὴ καὶ τὴν μελετᾶς μὲ εὐλάβεια καὶ ὅπως ταιριάζει σ᾿ αὐτήν, τότε φαίνεται τὸ ὄνομα τοῦ Χριστοῦ τόσο παρηγορητικὸ καὶ γλυκὺ στὴν διάνοιά σου καὶ στὴν ψυχή σου, ὥστε δὲν τὸ χορταίνεις ποτὲ μνημονεύοντάς το. Ὅταν καλλιεργεῖς τὴν καρδιακὴ εὐχή, δηλαδὴ ὅταν τὴν ἐπιτύχει ἡ καρδιὰ καὶ ἀγγίξει ἡ Χάρη τοῦ Θεοῦ τὴν καρδιά σου, ἀπὸ τὴν ὁποία Χάρη τοῦ Θεοῦ συλλαμβάνει ἡ καρδιά σου τὴν κατάνυξη, ὅπως συνέλαβε ἡ Κυρία Θεοτόκος τὸν Λόγο τοῦ Θεοῦ ἀπὸ τὸ Ἅγιο Πνεῦμα, τότε φαίνεται στὴν καρδιά σου τὸ ὄνομα τοῦ Ἰησοῦ καὶ Θεοῦ καὶ ὅλη ἡ Ἁγία Γραφὴ μία ἄρρητη γλυκύτητα, καὶ κάθε πνευματικὸ νόημα τῆς γίνεται ἕνας γλυκόρροος ποταμὸς τῆς θεϊκῆς κατάνυξης, ποὺ τὴν γλυκαίνει καὶ τὴν θερμαίνει θαυμασίως μὲ τὸν ἔρωτα καὶ τὴν ἀγάπη τοῦ δημιουργοῦ της Θεοῦ. Μερικὲς φορὲς πάλι, ὅταν ἐργάζεσαι αὐτὴν τὴν καρδιακὴ εὐχὴ μὲ πόνο τῆς ἐξασθενημένης σου καρδιᾶς καὶ μὲ λύπη τῆς ταπεινωμένης σου ψυχῆς, τότε καταλαβαίνει ἡ ψυχή σου τὴν παρηγορία καὶ τὴν ἐπίσκεψη τοῦ Κυρίου σ᾿ αὐτήν. Αὐτὸ εἶναι ἐκεῖνο ποὺ λέγει ὁ προφήτης· «Ἐγγὺς Κύριος τοῖς συντετριμμένοις τὴν καρδίαν» (Ψλμ. λγ΄ 19), διότι ἐγγίζει ἀοράτως ὁ Κύριος σ᾿ ἐσένα γιὰ νὰ σοῦ δείξει κάποιο μυστικὸ πρᾶγμα, δηλαδὴ σοῦ δείχνει κάποια ὀπτασία γιὰ νὰ σὲ κάνει θερμότερο στὴν πνευματικὴ ἐργασία τῆς καρδιᾶς σου. Καὶ λοιπόν, ἀγαπητέ, ὅταν μὲ τὴν Χάρη τοῦ Χριστοῦ θεωρεῖ ἡ ψυχή σου κάποια ὀπτασία καὶ κατανύσσεσαι ἀπὸ αὐτὴν τὴν προσευχή, τότε καταλαβαίνεις ὅτι ἡ νηπτικὴ εὐχὴ δὲν εἶναι ἄλλο πρᾶγμα παρὰ αὐτὴ ἡ θεϊκὴ Χάρη, δηλαδὴ ἡ νοερὰ θεωρία, ἡ θεϊκὴ ὀπτασία τὴν ὁποία κοιτάζει ἡ διάνοιά σου καὶ ἀντικρύζει σταθερὰ ὁ νοῦς σου καὶ νήφει ἡ ψυχή σου. Καὶ ὅτι ἡ θεϊκὴ Χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος κατοίκησε στὴν ψυχή σου καὶ ἄγγιξε ἀνεπαισθήτως τὴν καρδιά σου καὶ γλύκανε ἀνεκφράστως τὴν διάνοιά σου, τὸ γνωρίζεις καὶ τὸ καταλαβαίνεις μόνον ἐσὺ μὲ τὸν ἑαυτό σου, διότι ἀναβλύζει ἀσταμάτητα σὰν ἀπὸ κάποια ἀσταμάτητη πηγὴ ἀπὸ τὴν καρδιά σου ἡ κατάνυξη, μαζὶ μὲ ἄρρητη γλυκύτητα τῆς διάνοιάς σου καὶ μαζὶ μὲ πολλὴ παρηγορία τῆς ψυχῆς σου. Ὁπότε, λαμβάνοντας ἡ ψυχή σου αὐτὴν τὴν ὥρα κάποιο πνευματικὸ θάρρος, παρακαλεῖ μυστικῶς τὸν πλάστη καὶ δημιουργό της Θεὸ καὶ λέγει· «Μνήσθητί μου, Κύριε, ἐν τῇ βασιλείᾳ Σου» (Λουκ. κγ΄ 42), ἢ κάποιο ἄλλο παρόμοιο ρητὸ τῆς Ἁγίας Γραφῆς. Ἐκείνη ἡ ἁγία καὶ καθαρὴ δέηση, ποὺ γίνεται ἔτσι μέσα ἀπὸ τὴν ψυχή, τόσο ἰσχυρὴ εἶναι, ὥστε διαπερνώντας τὸν οὐρανὸ φθάνει καὶ προχωράει μέχρι τὸν θρόνο τῆς Ἁγίας Τριάδος, μπροστὰ στὴν Ὁποία στέκεται σὰν τὸ μυρωμένο καὶ εὐωδιαστὸ θυμίαμα. Γι᾿ αὐτὴν τὴν προσευχὴ ἔλεγε καὶ ὁ προφήτης· «Κατευθυνθήτω ἡ προσευχή μου, ὡς θυμίαμα ἐνώπιόν Σου» (Ψλμ. ρμ΄ 2). Καὶ λοιπόν, ἐκείνη ἡ ἁγία δέηση δέχεται τότε ἀνεκφράστως ἀπὸ τὸν ἐν Τριάδι Θεὸν τὸν καρπὸ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, τὸν ὁποῖο, ἀφοῦ λάβει μαζί της εὐλαβῶς καὶ μὲ σεμνότητα, τὸν προσφέρει στὴν ψυχὴ σὰν ἕνα ἀτίμητο καὶ οὐράνιο δῶρο ποὺ στέλνεται σ᾿ αὐτὴν ἀπὸ τὸν Θεὸ τῶν ὅλων γιὰ ἀρραβῶνα τῆς μελλούσης Βασιλείας καὶ υἱοθεσίας. Αὐτὸν τὸν οὐράνιο καὶ θεϊκὸ καρπὸ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ἀφοῦ τὸν δεχτεῖ ἡ ψυχὴ ἀπὸ τὴν δέηση, δηλαδὴ ἀπὸ τὴν καθαρὴ προσευχή, ἀποκτάει ἡ ἴδια τὴν θεία ἀγάπη, τὴν πνευματικὴ χαρά, τὴν καρδιακὴ εἰρήνη, τὴν μεγάλη ὑπομονὴ στὶς θλίψεις καὶ στοὺς πειρασμοὺς αὐτοῦ τοῦ αἰῶνος, τὴν ἀρετὴ σὲ ὅλα καὶ τὴν ἀγαθωσύνη, τὴν ἀδίστακτη πίστη, τὴν πραότητα τοῦ Χριστοῦ καὶ τὴν παθοκτόνο ἐγκράτεια. Ὅλα αὐτὰ λέγονται «καρπὸς τοῦ Ἁγίου Πνεύματος» (Γαλ. ε΄ 9). Στὸν Θεό μας ἀνήκει ἡ δόξα καὶ τὸ κράτος εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.

 

 ΑΝΩΝΥΜΟΥ ΗΣΥΧΑΣΤΟΥ ΝΗΠΤΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ

ἐκ χειρογράφου τῆς Ἱ.Μ.Ξενοφῶντος

Ἁγίου Ὄρους