ΚΥΡΙΑΚῌ Γ΄ Ματθαίου
στ’ 22 – 33
Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία
τοῦ π. Κωνσταντίνου Στρατηγόπουλου, στά πλαίσια τῆς ἑρμηνείας πού ἔγινε στό κήρυγμα τῆς Κυριακής 10 Ιουλίου του 1994
«Ὁ λύχνος τοῦ σώματός ἐστιν ὁ ὀφθαλμός».
Έτσι άρχισε η Ευαγγελική περικοπή την οποία ακούσαμε πριν από λίγο από το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο. Και διαβάζοντας τις ερμηνευτικές αναλύσεις των Πατέρων της Εκκλησίας μας αλλά, ακόμα περισσότερο, και ζώντας σε μια εποχή όπου κυριαρχεί το μήνυμα το οπτικό, μπορώ να καταλάβω πόσο επίκαιρο είναι αυτό το στοιχείο το οποίο ανέφερε ο Χριστός: «Ὁ λύχνος τοῦ σώματός ἐστιν ὁ ὀφθαλμός». Και το συνέδεσε με το σκοτάδι ή το φως που έχουμε μέσα μας. Να δούμε λιγάκι τις ερμηνευτικές προοπτικές των Πατέρων και, κατεξοχήν, του Αγίου Νικόδημου του Αγιορείτη, που ασχολήθηκε πολύ με την ανάλυση τη θεολογική των αισθήσεων, για να καταλάβουμε την επικαιρότητα αυτού του μηνύματος του Χριστού. Ειδικά για το σήμερα που, όπως είπα, είναι εποχή των οπτικών ερεθισμάτων.
Το μάτι, όπως όλες οι αισθήσεις, είναι φτιαγμένο από τον Θεό για να μας δίνει τη δυνατότητα να κοινωνούμε με τον έξω κόσμο. Γιατί υπάρχει και ο μέσα κόσμος, ο κόσμος της ψυχής, ο κόσμος ο πνευματικός. Και επειδή ο Θεός μάς έκανε ενιαίους και θέλησε όλα τα ψυχικά μας να εκφράζονται δια σωματικών μεγεθών, επέτρεψε αυτό το έργο να το κάνουν οι αισθήσεις, ως φορείς των μηνυμάτων της ψυχής προς τα έξω ή ως δέκτες των μηνυμάτων που έρχονται από έξω προς τα μέσα.
Έτσι λοιπόν οι αισθήσεις εκφράζουν έναν ρόλο πάρα πολύ ουσιαστικό. Προσλαμβάνουν τα μηνύματα [που έρχονται] απ' έξω, και τα αποτυπώνουν στην ψυχή μας και, την ίδια ώρα, εκφράζουν τον ψυχικό μας κόσμο. Για να δούμε αυτήν την διπλή έκφραση, όπως τα αναλύει πανέμορφα ο Άγιος Νικόδημος Αγιορείτης, στο κείμενό του περί της φυλακής των αισθήσεων και της αναλύσεως των αισθήσεων.
Όσον αφορά τα έξω, τα μηνύματα τα οποία μας έρχονται, μπαίνουν απ' το μάτι, το κατεξοχήν αισθητήριο, όπου αποτυπώνουν τα πράγματα και αποτυπώνονται πάνω στον ψυχικό μας κόσμο. Τα μηνύματα είναι πολυποίκιλα, αρνητικά ή θετικά. Εάν έχουμε μηχανισμούς αντιστάσεως, καλλιεργημένη ψυχή, ψυχή η οποία λειτουργεί πνευματικά κοντά στον χώρο της Εκκλησίας, τότε τα μηνύματα συλλαμβάνται απ' το μάτι, αναλύονται από αυτή την πνευματική μας ζωή, αμύνεται ο οργανισμός και δεν αφήνει να αποτυπωθούν πάνω στην ψυχή.
Αν είμαστε ανερμάτιστοι, αν δεν έχουμε πνευματική ζωή και αν είμαστε αποχαυνωμένοι στο θέμα της προσλήψεως των μηνυμάτων, τα μηνύματα αποτυπώνται πάνω στον ψυχή μας και η ψυχή μας τα αποτυπώνει και αρχίζει μια διεργασία βαθιάς φθοράς και διαβρωτική πάνω στην ψυχή μας. Γιατί ό,τι αποτυπώθηκε, έχει μια δυναμική πάνω στη ψυχή. Τίποτε δεν είναι άσχετο. Τίποτε δεν μπορεί να μείνει και να αφήσει ανεπηρέαστη την ψυχή. Αν λοιπόν προσλάβουμε απνευμάτιστα, χωρίς άσκηση, τα μηνύματα που έρχονται απ’ έξω μας, σε μια εποχή, όπως είπα, οπτικών ερεθισμάτων και μηνυμάτων, αυτά θα δημιουργήσουν βαθύτατες εσωτερικές διαταραχές, που πολλές φορές στο μέλλον, χωρίς να ξέρουμε γιατί, θα γίνουν εμπόδιο για την πνευματική μας πρόοδο, για την προσευχή μας, για την μετάνοιά μας και για ένα σωρό άλλα πράγματα, τα οποία δεν τα καταλαβαίνουμε τη στιγμή που προσλαμβάνουμε τα μηνύματα, και ακόμη δεν τα καταλαβαίνουμε όταν λειτουργεί μια απελπισία στη ζωή μας - γιατί λειτουργούν πια με έναν τρόπο ασυνείδητο.
Έτσι λοιπόν, οι διεργασίες οι ασκητικές που θα γίνουν πάνω στις αισθήσεις μας, και ακόμη περισσότερο, οι εργασίες οι ασκητικές που θα γίνουν πάνω στον οφθαλμό μας, που είναι αυτός ο λήπτης του φωτός, είναι πάρα πολύ ουσιαστικές για την ισορροπία μας την πνευματική και την ψυχική. Αυτό το «Ὁ λύχνος τοῦ σώματός ἐστιν ὁ ὀφθαλμός», είναι μήνυμα επικαιρότατο (sic) και πρέπει οι χριστιανοί να επικεντρώσουν πραγματικά εκεί πέρα πάρα πολύ τις ασκητικές τους προσπάθειες, γιατί σήμερα ο κόσμος όλος παίζεται πάνω στο οπτικό στοιχείο, στα οπτικά μηνύματα και στην πρόσληψη των πραγμάτων του κόσμου, που έρχονται από τον άλλο. Και έρχεται λοιπόν να γίνει πάνω μας μια κατάληψη, χωρίς να την καταλάβουμε, μια κατάληψη η οποία λειτουργεί μακροχρόνια και λειτουργεί πάρα πολύ ύπουλα. Γι’ αυτό ακριβώς ο Χριστός μετά από λίγο είπε: «Κανείς δεν μπορεί να δουλεύει σε δύο κυρίους, στον Κύριο και στον Μαμωνά»[1].
Και θα έλεγε κάποιος: τι σχέση έχει το μάτι με αυτά που είπες; Και όμως έχει άμεση σχέση! Και λίγο παρακάτω ο Χριστός λέει το γιατί μεριμνάτε και το μη μεριμνάτε. Και θα έλεγε κάποιος: τι σχέση έχει η αμεριμνησία με τον οφθαλμό; Οι Πατέρες λένε πως έχει άμεση σχέση. Η μέριμνα των πραγμάτων του κόσμου γίνεται γιατί νομίζουμε που είμαστε ξεκρέμαστοι από τα πράγματα της ζωής και πρέπει κάπου να σταθούμε. Και θέλουμε να είμαστε σταθεροί στη ζωή και παίρνουμε τα πράγματα του κόσμου και τα κάνουμε πρώτα, και στεκόμαστε πάνω σε αυτά γιατί έτσι μας τα προέβαλε ο κόσμος.
Αν μπορείς να δεις άλλα πράγματα τα οποία προβάλλει ο Θεός, αν μπορείς να καταλάβεις άλλα πράγματα τα οποία προβάλλει ο Θεός, αν μπορείς να καταλάβεις την αγάπη Του και την μέριμνά Του και την πρόνοιά Του για σένα, τότε τα μηνύματα του κόσμου δεν θα δημιουργήσουν μια τάση προσδέσεως και δουλείας στα πράγματα του κόσμου. Θα είσαι ο άνθρωπος που καταλαβαίνει την αγάπη και την πρόνοια του Θεού και τότε θα δουλεύεις, θα ζεις, θα τρως, θα πίνεις χωρίς να μεριμνάς. Θα ξέρεις πως όλα είναι στα χέρια του Θεού. Αν δεν υπάρχει αυτή η πρόσληψη των μηνυμάτων του Θεού, τότε θα μεριμνάς για τα πράγματα του κόσμου και θα έχεις αγωνία. Γι' αυτό λοιπόν το μάτι και οι διεργασίες που γίνονται πάνω του είναι τόσο ουσιαστικές πάνω μας.
Και αμεριμνησία δεν μπορεί να γίνει αλλιώτικα. Μπορείς να πεις, ακούγοντας το Ευαγγέλιο, «εγώ τώρα θα γίνω αμέριμνος». Αν δεν έχεις ασκητική διάσταση στο μάτι, απλώς θα γίνεις ένα χίπης και τίποτα άλλο, που θα λες «εγώ είμαι αμέριμνος» και θα έχεις άλλες βαθύτατες αγωνίες. Ο αμέριμνος έχει αμεριμνησία υπό την έννοια ότι αφήνει τα πάντα στα χέρια του Θεού και τα λειτουργεί τα πάντα στη ζωή του κόσμου, γιατί ξέρει που είναι διάκονος του Θεού. [Αλλιώς] θα γίνεις απλώς ένας αλήτης που δεν ξέρει τι κάνει αλλά δεν θα είσαι ο άνθρωπος του Θεού.
«Ὁ λύχνος τοῦ σώματός ἐστιν ὁ ὀφθαλμός».
Και ποιος θα καταλάβει, εκείνη την εποχή που τα έλεγε ο Χριστός, ότι η εποχή του εικοστού αιώνος θα παίζει την ιστορία του, τον πολιτισμό του, πάνω στο μάτια; Γι' αυτό οι χριστιανοί σήμερα, ενθυμούμενοι τον λόγο των Πατέρων, πρέπει να καταλάβουνε πως το μαρτύριο της συνειδήσεως, το σημερινό μαρτύριο - που δεν είναι μαρτύριο όπως σ’ άλλες εποχές - είναι μαρτύριο συνειδήσεως που έρχεται μέσα από την πρόκληση των αλόγιστων μηνυμάτων, που έρχονται πάνω μας. Και αυτό το μαρτύριο οι Χριστιανοί πρέπει να το αντιμετωπίσουνε! Γιατί θα λειτουργήσει πάνω τους μαρτυρικά ή διαβρωτικά, και θα τους διασπείρει και θα τους καταστρέψει όλη τους τη ψυχή. Το μαρτύριο λοιπόν της συνειδήσεως σήμερα, αν θέλουν οι Χριστιανοί να το αντιμετωπίσουν, [χρειάζεται] να γίνουν ασκητικοί στο μάτι. Η ζωή της Εκκλησίας, η προσευχή, τα πράγματα του Θεού, αν τους γεμίσουν, τότε τα ερεθίσματα του κόσμου, απλώς, θα είναι απλά μηνύματα, που έρχονται από τα πράγματα του κόσμου και τίποτα άλλο. «Ὁ λύχνος τοῦ σώματός ἐστιν ὁ ὀφθαλμός».
Αν θέλετε να γίνετε φωτεινοί, αν θέλετε να γίνετε ολοφώτεινοι, αν θέλετε να γίνετε όλο φως, ας αρχίσετε αυτήν τη διεργασία από τον αγιασμό και τον φωτισμό των αισθήσεων. Και όχι απλώς αφηρημένα, και όχι με αφηρημένες διαδικασίες και έννοιες. Οι αισθήσεις λοιπόν, προορισμένες για αγιασμό, θα ανοίξουν το δρόμο της βαθιάς αναπαύσεως και του ολοκληρωμένου δικού σας φωτισμού. Να το ευχηθούμε να γίνει, πραγματικά, για να αντιμετωπίσουμε τα πράγματα του εικοστού αιώνος με άλλα πράγματα. Και να αφήσουμε να φανερωθεί στα μάτια του κόσμου το άλλο οπτικό μήνυμα, το άλλο οπτικό ερέθισμα που είναι: τα πράγματα τα οποία μας προκαλεί ο Θεός, και οι άγιοί Του, να τα ζήσουμε. Και όχι απλώς να τα ζήσουμε· και να τα δούμε βαθιά, πάρα πολύ βαθιά.
[1] «Οὐδεὶς δύναται δυσὶ κυρίοις δουλεύειν… οὐ δύνασθε Θεῷ δουλεύειν καὶ μαμωνᾷ»
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου