Αγία Αδελαΐς της Βουργουνδίας

Αγία Αδελαΐς της Βουργουνδίας, Αυτοκράτειρα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. 

 16 Δεκεμβρίου. 

Η Αγία Αδελαΐδα της Ιταλίας ή Αγία Αδελαΐδα της Βουργουνδίας ήταν αυτοκράτειρα της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, θρησκευτική μεταρρυθμίστρια, προστάτιδα της εκκλησίας και της τέχνης, συνδημιουργός της Οθωνικής Αναγέννησης και δεύτερη σύζυγος του αυτοκράτορα Όθωνα Α'. Θεωρούνταν από τους σύγχρονούς της ως η πιο αξιόλογη ηγεμόνας της εποχής της. 

Η Αγία Αδελαΐδα γεννήθηκε το 931 στο κάστρο του Ορμπ, στην Άνω Βουργουνδία (στη σημερινή Ελβετία). Ήταν κόρη του Ρούντολφ Β' (Ροδόλφου Β') της Βουργουνδίας, και της Βέρθα της Σουαβίας. Παντρεύτηκε στην ηλικία των δεκαπέντε ετών τον Λοθάριο Β' της Ιταλίας. Ο γάμος αυτός έγινε προκειμένου να επιτευχθεί ειρήνη ανάμεσα στον Ρούντολφ Β' και τον Ούγο της Προβηγκίας, πατέρα του Λοθάριου. Από τον γάμο τους αυτό γεννήθηκε το 948 μία κόρη, η Έμμα της Ιταλίας η οποία αργότερα παντρεύτηκε τον Λοθάριο της Φραγκίας. 

Ο πρώτος σύζυγος της Αγίας Αδελαΐδος δηλητηριάστηκε από τον διάδοχό του, τον Βερεγγάριο, ο οποίος προσπάθησε να την αναγκάσει να παντρευτεί τον γιο του, Αδαλβέρτο. Όταν εκείνη αρνήθηκε, φυλακίστηκε για τέσσερις μήνες στο Κόμο. Η Αγία Αδελαΐδα τελικά κατάφερε να ξεφύγει από την αιχμαλωσία με περιπετειώδη και αξιοθαύμαστο τρόπο καθώς διέφυγε μέσα από ένα τούνελ που είχε σκάψει, μεταμφιέστηκε σε χωρική και κρύφτηκε στα κοντινά χωράφια όπου κατάφερε να αποφύγει τους λογχισμούς των αντρών του Βερεγγάριου που προσπαθούσαν να την κάνουν να βγει από τα χόρτα. Η παράτολμη και ευφάνταστη απόδρασή της που έγινε γνωστή μέσα από τα κείμενα και τα ποιήματα της Ροσβίτα του Γκάντερσχάιμ, έγινε άμεσα θέμα συζήτησης στις αυλές της Ευρώπης. 

Τότε εκείνη έστειλε έναν απεσταλμένο στον Όθωνα Α' βασιλιά της Γερμανίας, που ήταν σύμμαχος τους αδελφού της Κορράδος Α' της Βουργουνδίας, ζητώντας την προστασία του. Εκείνος, εντυπωσιασμένος από όσα είχε ακούσει για εκείνη, δέχτηκε όχι μόνο να την προστατέψει αλλά και να την γνωρίσει προσωπικά. Η Αγία Αδελαΐδα, με την βασιλική της καταγωγή και την εκτεταμένη περιουσία και προίκα της, αποτελούσε για τον Όθωνα μίας πρώτης τάξης ευκαιρία για να κερδίσει αίγλη και υπόσταση η διεκδίκησή του στα εδάφη της Ιταλίας και της Αλσατίας. 

Τελικά Ο Όθωνας έπεισε την Αγία Αδελαΐδα να τον παντρευτεί το 951 και στις 2 Φεβρουαρίου 962 ο Πάπας Ιωάννης ΙΒ΄ έστεψε αυτοκράτορα τον Όθωνα στη Ρώμη και ταυτόχρονα, παραβιάζοντας την παράδοση, έστεψε επίσης και την Αγία Αδελαΐδα ως αυτοκράτειρα της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, λόγω του ότι το δικαίωμα διεκδίκησης του αυτοκρατορικού θρόνου από το ζεύγος προερχόταν από την καταγωγή της Αγίας Αδελαΐδος. Από τότε η Αγία Αδελαΐδα δεν υπέγραφε τα βασιλικά έγγραφα ως coniunx augusta, δηλαδή ως αυτοκρατορική σύζυγος όπως συνηθιζόταν στη περίπτωση των αυτοκρατορισσών μέχρι τότε, αλλά με τον αρσενικό τίτλο imperator augustus, δηλαδή ως αυτοκράτορας και η ίδια. Σε πολλά έγγραφα υπέγραφε επίσης ως consors regni ή consor imperii, δηλαδή συμμέτοχος στην εξουσία ή συμβασιλεύουσα, που ήταν ένας τίτλος που μέχρι τον 10ο αιώνα χρησιμοποιούνταν αποκλειστικά από άντρες που για διάφορους λόγους μοιράζονταν την εξουσία.

Αυτό το γεγονός εξηγείται από την περιουσία αλλά και την εξουσία που έφερε προσωπικά η Αγία Αδελαΐδα ως άτομο. Υπολογίζεται ότι η προίκα της αντιστοιχούσε σε τέσσερις ολόκληρες επισκοπές (περιοχές ελέγχου του επισκόπου) ενώ είχε αποκτήσει κληρονομιά από την μητέρα της πολλά εδάφη στην Ιταλία, ήλεγχε τεράστιες περιοχές βόρεια από τις Άλπεις και είχε υπό τον έλεγχό της το εμπορικό κέντρο του Κομάτσιου στον ποταμό Πο που παραδοσιακά ήλεγχαν οι Ιταλίδες πριγκίπισσες. Η θέση και η εξουσία της Αγίας Αδελαΐδος τότε έφτασε στο απόγειο, ειδικά και μετά και τον γάμο της πρώτης της κόρης, Έμμας, με τον γιο της Γκερμπέργκα το 966, καθώς τότε η Αγία Αδελαΐδα, πέρα από εδάφη και πλούτο, κατείχε και προσωπική βασιλική εξουσία εξ αίματος σε τρία διαφορετικά βασίλεια. Ήταν κόρη, αδελφή και θεία τριών βασιλέων της Βουργουνδίας, σύζυγος, μητέρα και γιαγιά τριών αυτοκρατόρων της Οθωνικής Δυναστείας και κουνιάδα, πεθερά και γιαγιά τριών βασιλέων της Δυτικής Φρανγκίας. Ο Όθωνας γνώριζε πως ο γάμος του με την Αγία Αδελαΐδα, που ανέβαζε το στάτους του στην Ιταλία και την Βουργουνδία, ίσως και να ήταν ο μοναδικός τρόπος για να διεκδικήσει τον τίλο του Αυτοκράτορα της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. 

Το 952 η Αγία Αδελαΐδα έκανε το πρώτο της παιδί με τον Όθωνα, τον Ερρίκο, αλλά αυτό δημιούργησε πολλά προβλήματα καθώς ο Όθωνας είχε ήδη παιδιά από την πρώτη του σύζυγο, Έντιθ της Αγγλίας και όποια παιδιά έκανε με την Αγία Αδελαΐδα έθεταν σε κίνδυνο τη γραμμή διαδοχής των υπολοίπων. Έτσι το 953 ο πρωτότοκος γιος του Όθωνα με την Έντιθ, ο Λιούντολφ, που ήταν δούκας της Σουαβίας, επαναστάτησε διεκδικώντας τον θρόνο με την υποστήριξη του δούκα Κόνραντ της Λωραίνης. Η Αγία Αδελαΐδα φρόντισε άμεσα να υπερασπιστεί τα κληρονομικά δικαιώματα των δικών της παιδιών και μέσω των γνωριμιών και της επιρροής που είχε στην ιταλική αυλή από την οποία προερχόταν, κατάφερε να απομονώσει τον Λιούντολφ από τους συμμάχους του. Έτσι ο Όθωνας κατάφερε να καταπνίξει την εξέγερση και το 954 αφαίρεσε το δουκάτο από τον Λιούντολφ που όμως εξακολούθησε να δημιουργεί μικροπροβλήματα μέχρι τον θάνατό του από πυρετό το 957. Με αυτόν τον τρόπο η Αγία Αδελαΐδα διατήρησε την επιρροή της και την θέση ισχύος που κατείχε αφού κατάφερε να προστατέψει και να διατηρήσει, όχι μόνο τα κληρονομικά δικαιώματα των παιδιών της, αλλά και τα εδάφη που της είχαν δοθεί ως προίκα τα οποία δεν ήταν καθόλου ευκαταφρόνητα. 

Τελικά η Αγία Αδελαΐδα έκανε και άλλα τρία παιδιά, τον Μπρούνο (γεννήθηκε το 953, απεβίωσε πριν την ενηλικίωσή του), την Ματθίλδη (γεννήθηκε το 954), που έγινε Ηγουμένη του Κέτλινμπεργκ, και τον Όθωνα Β' (γεννήθηκε το 955). Τα δύο πρώτα αγόρια πέθαναν με αποτέλεσμα να παραμείνει μόνος διάδοχος του θρόνου ο Όθωνας Β'. 

Η Αγία Αδελαΐδα, κατά τη διάρκεια της βασιλείας της, βοήθησε τον Όθωνα Α' να μετατρέψει την γερμανική αυλή σε κέντρο αναβίωσης της κλασικής παιδείας και προώθησης των τεχνών και των γραμμάτων, κάτι που συνεχίστηκε και από τους απογόνους της και οδήγησε στην δημιουργία της λεγόμενης Οθωνικής Αναγέννησης. Μέσω των γνωριμιών της στην Βουργουνδία και την Λομβαρδία έθεσε την οθωνική δυναστεία σε μία τροχιά πιο εξωστρεφή και ευρύτερα ευρωπαϊκή. Μαζί με τον σύζυγό της υποστήριξε μοναστήρια και ιερές μονές που στη εποχή της, αλλά και στην εποχή της νύφης της, της Θεοφανούς του Βυζαντίου, μετατράπηκαν σε κέντρα εκπαίδευσης και "φυτώρια" καλλιτεχνίας και φιλοσοφίας. Κατά την διάρκεια της ζωής της διατήρησε στενές σχέσεις με την Ιερά Μονή του Κλυνύ, που τότε ήταν το επίκεντρο της εκκλησιαστικής μεταρρύθμισης, και υποστήριξε ιδιαίτερα τους ηγούμενους Οντιλό (τιμάται 11 Μαΐου) και Μαγιόλους (τιμάται 11 Μαΐου) που αργότερα ανακηρύχθηκαν και Άγιοι από την Εκκλησία. Στήριξε επίσης πολύ το έργο της Ροσβίτα του Γκάντερσχάιμ. 

Ο Όθων Α' πέθανε τον Μάιο του 973, στο παλάτι του Μέμφεμπεν. 

Ο γιος της Όθων Β' στέφθηκε αυτοκράτορας αμέσως μετά τον θάνατο του πατέρα του και, παρά το γεγονός ότι είχε παντρευτεί από το 970 την βυζαντινή πριγκίπισσα Θεοφανώ Σκλήραινα, η Αγία Αδελαΐδα συνέχισε να ασκεί εξουσία για τουλάχιστον έναν χρόνο μετά την στέψη του γιου της. Αυτό σταμάτησε όταν η Θεοφανώ, όπως ήταν αναμενόμενο, αντέδρασε και διεκδίκησε την βασιλική εξουσία που δικαιωματικά της ανήκε. Αυτό οδήγησε στην εξορία της Αγίας Αδελαΐδος για περίπου δέκα χρόνια.

Το 983, πέθανε ο γιος της Όθων Β' και μετά από την καθοριστική παρέμβαση της Αγίας Αδελαΐδος, της Θεοφανούς και άλλων γυναικών της οικογένειας στην λεγόμενη Σύνοδο των Ισχυρών Γυναικών (985) τον διαδέχτηκε ο εγγονός της, Όθων Γ', υπό την αντιβασιλεία της μητέρας του, της αυτοκράτειρας Θεοφανούς. Όταν η Θεοφανώ πέθανε το 991, η Αγία Αδελαΐδα ανέλαβε την αντιβασιλεία. Παραιτήθηκε όταν ο Όθων Γ' κηρύχθηκε αυτοκράτορας το 995. 

Η Αγία Αδελαΐδα πέθανε τελικά το 999 και ανακηρύχθηκε Αγία από την Εκκλησία λόγω του σημαντικού έργου της σχετικά με την εκκλησιαστική μεταρρύθμιση, τον εκχριστιανισμό των Σλάβων και την ανάπτυξη του θρησκευτικού πολιτισμού της Ευρώπης της εποχή της. Τμήμα από το λείψανό της φυλάσσεται σε εκκλησία στο Αννόβερο ενώ η μνήμη της τιμάται στις 16 Δεκεμβρίου.