Η ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΕΙΚΟΝΑ ΤΟΥ ΝΥΜΦΙΟΥ

Η ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΕΙΚΟΝΑ ΤΟΥ ΝΥΜΦΙΟΥ 

ΠΗΓΗ: ΕΔΩ 

Όπως κάθε εκκλησιαστική εορτή, έτσι και η Αγία και Μεγάλη Εβδομάδα έχει τη δική της λειτουργική εικόνα: είναι η εικόνα του Νυμφίου. Η εικόνα αυτή, ανάλογα με το λειτουργικό περιεχόμενο της ημέρας, μπορεί ν’ αναπαριστά τον Νιπτήρα(Μ. Τετάρτη),τον Εσταυρωμένο (Μ. Πέμπτη),την Αποκαθήλωση (Μ. Παρασκευή) ή την Εις Άδου Κάθοδο (Μ. Σάββατο κ.ε.). Όλα αυτά όμως τα γεγονότα συνοψίζονται δημιουργικά στην κατεξοχήν εικόνα του Νυμφίου, που φέρει τον τίτλο «Η Άκρα Ταπείνωσις».  

Ο εικονογραφικός αυτός τύπος αντανακλά μία συγκεκριμένη θεολογική θεώρηση. Ο αγιογράφος μέσα στον νεκρό άνθρωπο βλέπει έναν τέλειο Θεό. Αυτό το αποδίδει με τη γαλήνη του προσώπου, αλλά και τη δυναμικότητα της τεχνοτροπίας. Τίποτα δεν θυμίζει φυσικό, σταυρικό θάνατο, σκέτα ανθρώπινο, αλλά ένα θάνατο «μυστήριο». Η παράλογη -κατά τους φυσικούς νόμους- όρθια στάση του νεκρού Ιησού κρύβει μέσα της μία κίνηση, μία ενέργεια.  

Ο αναπαριστώμενος δεν εγκλωβίζεται μέσα στα σωματικά όρια. Ο Ιησούς της «Άκρας Ταπεινώσεως» δεν μοιάζει σ’ ένα πτώμα, αλλά σε κάποιον που έχει αποκοιμηθεί. Από τη μια μεριά εικονίζεται χωρίς συγχύσεις ένας τέλειος άνθρωπος με σάρκα και οστά, ενώ από την άλλη, αυτά τα ίδια χαρακτηριστικά πλάθονται με τρόπο που να ενώνονται αδιαίρετα και να μας δείχνουν ότι συγχρόνως είναι κι ένας τέλειος Θεός.

Στην εικόνα της Καστοριάς (12ου αι.) η δυναμική γραμμικότητα της τεχνοτροπίας στα μαλιά και τα γένια, στα χαρακτηριστικά του προσώπου, μας υπογραμμίζει τη θεότητα της μορφής. Ιδιαίτερα ο διακοσμημένος σταυρός μέσα στο φωτοστέφανο. Παρ’ ότι ο Χριστός βρίσκεται μπροστά από τον Σταυρό, ο σταυρός στο φωτοστέφανο δεν αποτελεί στοιχείο πλεονασμού, αλλά σημαίνει την ένωση θείας και ανθρώπινης βούλησης στο Πρόσωπό Του, σημαίνει την αγάπη του Θεανθρώπου να πεθάνει υπέρ της σωτηρίας του κόσμου, αγάπη σταυρική. 

Η εικόνα του Νυμφίου Τον παριστάνει νεκρό μπροστά στον Σταυρό, με κλειστά μάτια, φέροντας την επιγραφή η Άκρα Ταπείνωσις. Η ταπείνωση όμως του Χριστού δεν πρέπει να θεωρηθεί υπό το πρίσμα του ευσεβισμού ή του ηθικισμού. Η ταπείνωση του Νυμφίου έχει σχέση με τον τρόπο ύπαρξής Του κι όχι με κάποιες ηθικές πράξεις. Η ταπείνωση στον Χριστό αποτελεί υποστατική ιδιότητα, δηλαδή κάτι συνυφασμένο με το πρόσωπό Του, που μας αποκαλύπτει πώς είναι ο Θεός. 

Λέμε, ότι ο Θεός έλαβε μορφή δούλου κι έφθασε μέχρι τον σταυρικό θάνατο. Για ποιο λόγο; Επειδή ο άνθρωπος με δική του πρωτοβουλία, ελεύθερα, αρνήθηκε την ένωσή του με τον Θεό κι έγινε δέσμιος της κτιστής του φύσης, υποτάχθηκε στον θάνατο. Ως θνητός δεν είχε καμία δυνατότητα να ξεπεράσει τον θάνατο και να σωθεί από την φθορά. Έπρεπε, λοιπόν, να βρεθεί κάποιος, ο οποίος ελεύθερα να ενώσει και πάλι τον θνητό άνθρωπο με τον αθάνατο Θεό και να τον σώσει. Η μόνη δυνατότητα ήταν ο ίδιος ο Θεός. Η σωτηρία μας έπρεπε να περάσει μέσα από την προσωπική ελευθερία, το ναι εκείνο της προαίρεσης. 

Ο Υιός του Θεού, αναλαμβάνοντας την ανθρώπινη φύση, συγκατατίθεται ελεύθερα στη θέληση του Πατρός· όχι μόνον ως Θεός, αλλά και ως άνθρωπος δέχεται ελεύθερα τον σταυρικό θάνατο. Η ελευθερία αυτή φαίνεται στην αγωνία της Γεσθημανή, όταν υπακούοντας στον Πατέρα λέγει: «πλήν μη το εμόν γινέσθω θέλημα». Ως τέλειος άνθρωπος αγωνιά μπροστά στον θάνατο, όμως δεν είναι μόνος· ως τέλειος Θεός είναι ενωμένος με τον Πατέρα και το Πνεύμα, το οποίο Του συμπαρίσταται σ’ όλη εκείνη την πορεία μέσα στην ανθρώπινη φθορά και Τον λυτρώνει από τις συνέπειές της. Έτσι λοιπόν και το ανθρώπινο θέλημα ακολουθεί το θείο, εφόσον ο Χριστός συγκατατέθηκε ως Πρόσωπο. Όμως, αν δεν αγαπάς, δεν κόβεις το δικό σου θέλημα, δεν υπακούς στο θέλημα του άλλου, αλλά και για ν’ αγαπήσεις, πρέπει να είσαι ελεύθερος. Η αγάπη δεν μπορεί να γεννηθεί έξω από την ελευθερία, όπως και η ελευθερία έξω από την αγάπη. Έτσι η υπακοή του Υιού προς τον Πατέρα είναι έκφραση της αγάπης Του, είναι κίνηση ενός ελεύθερου Προσώπου. 

Η κύρια έκφραση της ταπείνωσης του Θεού είναι η Άκρα Ταπείνωσις, η οποία εμφανίζεται πάνω στο Σταυρό. Είναι ο σταυρικός θάνατος του Χριστού, η απόλυτη αγάπη που μόνο ο Θεάνθρωπος κατέχει. Ωστόσο, η προσφορά της σταυρικής θυσίας έχει εδώ κάτι παραπάνω από το στοιχείο της αγάπης του Υιού προς τον Πατέρα και αντιστρόφως· είναι η αγάπη του Θεού και Πατρός προς τον κόσμο Του, είναι η προσφορά του Υιού Του ως βάση για την κατά χάριν υιική, προσωπική σχέση μας με τον Πατέρα. Είναι μία μυστηριακή πράξη, μια λειτουργία, ένα μυστήριο. Για τον λόγο αυτό, όσο κι αν κενούται ο Υιός του Θεού «μέχρι θανάτου, θανάτου δε σταυρού», διατηρεί την υπερβατικότητά Του... 

Ένα άλλο χαρακτηριστικό της Ορθόδοξης εκκλησιαστικής θεώρησης του Νυμφίου είναι η επιγραφή, ο Βασιλεύς της Δόξης. 

Πώς είναι δυνατόν ο ζωγράφος να βλέπει στο Πρόσωπο του νεκρού, αθώου αλλά και ταπεινωμένου Ιησού τον Βασιλιά της δόξας; Φυσικότερο θα ήταν να δανειστεί μία εικόνα της κοσμικής εξουσίας, όπως ο βασιλικός θρόνος κι όχι την εικόνα του σταυρικού θανάτου. Η θεώρηση αυτή ταυτίζεται με την ίδια την Ορθοδοξία. Αν η σταυρική θυσία έχει λυτρωτική σημασία για τον άνθρωπο, είναι γιατί πάνω στον Σταυρό ο θάνατος καταπατήθηκε. Η Ανάσταση μ’ άλλα λόγια αποκαλύπτει και συνεχίζει τη νίκη του Σταυρού. Η βασιλική δόξα του Χριστού δεν είναι μια αντανάκλαση της θεϊκής Του φύσης αλλά το αναστάσιμο γεγονός της θέωσης του ανθρώπου. Ως θεάνθρωπος ανέστησε την ανθρώπινη φύση καταλύοντας τον έσχατο εχθρό του ανθρώπου, δηλαδή τον θάνατο, γι’ αυτό είναι Βασιλιάς της δόξας (του Θεού). Η Ανάσταση συντελείται πάνω στο Σταυρό, ακριβώς τη στιγμή που ακολουθεί το τετέλεσται, γι’ αυτό και η δύναμη της Ανάστασης είναι «δύναμη του Σταυρού». Να γιατί ο Κύριος εικονίζεται στις παραστάσεις της Εις Άδου Καθόδου να κρατά τον Σταυρό. 

Ο Χριστός, επομένως, της Άκρας Ταπείνωσης είναι ο αναστημένος Χριστός, ο Βασιλεύς της Δόξης. Ο Θεάνθρωπος δεν νικά τον θάνατο λόγω της θεϊκής Του φύσης, γιατί ήταν Θεός, αλλά γιατί ως Πρόσωπο είναι αδιαίρετα ενωμένος με τον Πατέρα και το Άγιον Πνεύμα. Ο Θεός Πατήρ ανιστά τον Υιό Του δια του Αγίου Πνεύματος. Ανασταίνεται, λοιπόν, ο Χριστός δια του Αγίου Πνεύματος, όπως δημιουργικώς δια του Αγίου Πνεύματος λαμβάνει σάρκα στη μήτρα της Θεοτόκου κι έτσι μαζί μ’Εκείνον ανασαίνεται και ολόκληρη η ανθρωπότητα. 

Η εμπειρία αυτή καθορίζει την Ορθοδοξία. Το Άγιον Πνεύμα επομένως είναι Εκείνο που μας ελευθερώνει από την φθαρτότητα της φύσης μας και μας θεώνει. Το Άγιον Πνεύμα μας κάνει θεούς κατά χάριν καθιστώντας το ιστορικό σώμα του Χριστού, μία, αγία, καθολική και αποστολική Εκκλησία.