ΑΝΑΛΟΓΙΕΣ ΠΡΟΣΩΠΟΥ - ΘΕΩΡΙΑ ΑΓΙΟΓΡΑΦΙΑΣ

ΑΝΑΛΟΓΙΕΣ ΠΡΟΣΩΠΟΥ 

Αρμονικές αναλογίες του προσώπου του Χριστού και γενικότερα της κατά πρόσωπον (en face) απεικόνισης των ανδρών και γυναικών. 

Αν διαιρέσουμε τον κάθετο άξονα του προσώπου σε τρία ίσα μέρη, τότε το ένα είναι το μήκος του μετώπου, το μεσαίο της μύτης και το τρίτο η απόσταση μύτής - σαγονιού. Το φάρδος του προσώπου στο ύψος των ζυγωματικών ισοδυναμεί με δύο και ένα τρίτο μύτης. Το ένα μέρος έχει πλάτος μιας μύτης και τό άλλο μιας και ένα τρίτο μύτης. Το γενικό σχήμα του προσώπου είναι ωοειδές, μια έλλειψη φαρδιά στο πάνω μέρος που στενεύει προς τα κάτω. Οι τέσσερις άκρες των ματιών βρίσκονται σε ευθεία γραμμή. Το κάθε μάτι έχει μέγεθος μισής μύτης, όπως και το στόμα, όταν δεν έχει μουστάκια. Το στόμα του Χριστού ο Πανσέληνος το ζωγραφίζει ίσο με το ένα τρίτο της μύτης, ο Ρουμπλιώφ ίσο με το ένα τέταρτο της μύτης και ο δάσκαλος του Θεοφάνης ο Έλληνας ίσο με το μισό της μύτης. Στα ψηφιδωτά της Μονής της Χώρας, στην υπέροχη εικόνα του Χριστού του Χαλκίτη, το στόμα ισοδυναμεί με τα δύο πέμπτα της μύτης. Ο Θεοφάνης ο Κρής του 16ου αιώνα σχεδιάζει τη γραμμή της ένωσης των χειλέων ίση με μισή μύτη και τα μάτια μικρότερα του στόματος, αντίθετα με τον Πανσέληνο και το Ρουμπλιώφ και τήν εικόνα του Χαλκίτη Χριστού, πού σχεδιάζουν τα μάτια μεγαλύτερα του στόματος. Θα συμβούλευα, για μια αρμονική σχεδίαση του προσώπου του Χριστού, το μέγεθος του στόματος να είναι στο μέγεθος του μικρού οφθαλμού (του δεξιού) περίπου, δηλαδή περίπου το ένα τρίτο της μύτης. Σημαντικό ρόλο στο μέγεθος του ματιού παίζει το μέγεθος του φωτισμένου κάτω χείλους. Μπορεί ένα στόμα να σχεδιαστεί μεγάλο, όμως το κάτω χείλος να είναι μικρό. Έτσι οπτικά μικραίνει το στόμα (μέθοδος Θεοφάνη του Κρητός). 

Με αυτά που ανάφερα πιο πάνω, γίνεται φανερό πως ο κάθε μεγάλος αγιογράφος σημείωνε τις αρμονικές αναλογίες στα μέλη βάζοντας κάποια σημάδια. Όμως στο ζωγράφισμα έχοντας σαν άξονα την επιδιωκόμενη έκφραση, σχεδίαζε τα μέλη με την ανάλογη εκφραστική αλλοίωση του σχήματος τους. Αντιλαμβανόμαστε, λοιπόν, πως αγιογραφία δε σημαίνει ακριβή αντιγραφή διαστάσεων και αποχρώσεων, γιατί κάτι τέτοιο σημαίνει πτώμα εικόνας και όχι εικόνα. Αγιογραφία είναι το σημάδεμα των αρμονικών διαστάσεων και από κει και πέρα μια ποιητική σχεδίαση υψηλών εκφράσεων. Και βέβαια κάτι τέτοιο δεν είναι κατορθωτό για τον καθένα, αλλά μακρινός στόχος που όλο και τον πλησιάζουμε κατακτώνας τα εκφραστικά μέσα και ταυτόχρονα ανεβάζοντας την ποιότητα του χαρακτήρα μας. 

Οι κόρες των ματιών απέχουν όσο το μήκος της μύτης. 

Τα αυτιά βρίσκονται μεταξύ των παραλλήλων της μύτης. Δηλαδή βρίσκονται στο ύψος της μύτης και έχουν το ίδιο μέγεθος μ' αυτήν. Τα ζωγραφίζομε όμως λίγο μικρότερα. Το μήκος του αυτιού είναι διπλάσιο από το πλάτος του. Στην εικόνα του Χριστού τα αυτιά καλύπτονται στο επάνω μέρος από τα μαλλιά. 

Το μέσον της αποστάσεως του κάτω άκρου της μύτης και του σαγονιού βρίσκεται στο κάτω μέρος του κάτω χείλους του στόματος. 

Αν προεκτείνουμε τη γραμμή της ένωσης των χειλέων, συναντάμε τα σημεία που αρχίζει ο λαιμός, δεξιά και αριστερά. 

Τα φρύδια αρχίζουν από τις πάνω άκρες της μύτης. 

Οι γραμμές των φρυδιών, των ματιών, της μύτης και του στόματος είναι παράλληλες μεταξύ τους και είναι κάθετες στον άξονα που περνάει από το μέσον των φρυδιών και το μέσον του στόματος. 

Το ύψος των μαλλιών είναι ίσο περίπου με το μέγεθος της μύτης.

 

Ο άξονας του προσώπου ΑΒ διαιρεί σε δύο λίγο άνισα μέρη το πρόσωπο. Έτσι το αριστερό σε μας μέρος του προσώπου (το δεξί του Χριστού) είναι πιο στενό από το άλλο. Ο οφθαλμός του στενού μέρους του προσώπου ζωγραφίζεται μικρότερος από τον άλλο. Το στενό μέρος του προσώπου βρίσκεται πλησιέστερα στην πηγή του φωτός. Από την πλευρά αυτή έρχεται το φως. Επομένως οι σκιές της μύτης και των παρειών είναι εντονότερες στο πλατύτερο μέρος του προσώπου.

 

ΑΣΚΗΣΗ 3

Διαιρούμε τη μύτη σε τέσσερα ίσα μέρη. Στο σημείο Β περνάει ο άξονας των ματιών. Οι τέσσερις άκρες των ματιών Ζ,Η,Θ,Κ, βρίσκονται πάνω σε ευθεία γραμμή. Από τις άκρες της μύτης αρχίζουν οι ρίζες των φρυδιών.

ΑΣΚΗΣΗ4

Τα πτερύγια της μύτης βρίσκονται λίγο πιο πάνω από το κάτω άκρο της μύτης. Το μέσον της απόστασης ΑΒ (μύτης - σαγονιού) είναι το σημείο Γ που βρίσκεται στη γραμμή του κάτω χείλους. 

 

Μυστική αρμονική αναλογία της κεφαλής του Χριστού. 

Το πλάτος ΑΔ της παρειάς προς το μέρος της πηγής του φωτός είναι ίσο με το πλάτος ΑΕ της φωτισμένης επιφάνειας της άλλης παρειάς, δηλαδή ίσο με το μήκος της μύτης. Η απόσταση ΕΖ ισούται με το ένα τρίτο του μήκους της μύτης. Επομένως το πλάτος του προσώπου στη θέση των ζυγωματικών ισούται με δύο και ένα τρίτον μεγέθη της μύτης. Η μαθηματική λοιπόν σχέση είναι:

ΑΔ=ΑΕ=ΒΓ,ΔΖ=2ΒΓ+ΒΓ/3 

Το φως στο πρόσωπο του Χριστού είναι κυκλοτερές με κέντρο το άνω άκρο της μύτης και μήκος ακτίνας ίσο προς τη μύτη.

 

Εγγραφή της κεφαλής του Χριστού σε κύκλο. 

Το κέντρο Α βρίσκεται πλησίον του αριστερού οφθαλμού και απέχει εξίσου από την εξωτερική οριακή γραμμή των μαλλιών στα τέσσερα αντιπροσωπευτικά σημεία του πλάτους και μήκους Β,Γ,Δ και Ε. Απέχει εξίσου και από το άκρο του σαγονιού Ζ. Το κέντρο Α είναι και το κέντρο του κύκλου του φωτοστέφανου. 

 

Αρμονικές αναλογίες και παρατηρήσεις στο πρόσωπο του παιδιού Ιησού. 

Αλλες είναι οι αναλογίες των μερών του προσώπου των ανδρών και άλλες των νηπίων και παιδιών. Χαρακτηριστικό στα νήπια είναι το πολύ μεγάλο μέτωπο, η μικρή μύτη, το ανύπαρκτο σχεδόν σαγόνι και η καμπυλωτή ένωση των χειλιών. 

Έτσι στον Ιησού που κρατάει η Θεοτόκος, το μέτωπο έχει το διπλάσιο ύψος της μύτης. Το μέτωπο σκιάζεται στα σύνορα των μαλλιών και της μύτης. Το ενδιάμεσο φώτισμα έχει ύψος μιας μύτης. Το πλάτος 

Αρμονικές αναλογίες στο πρόσωπο του παιδίου Ιησού. 

του προσώπου είναι τρεις μύτες. Τα αυτιά λίγο μεγαλύτερα από τη μύτη. Το μήκος του κεφαλιού μαζί με τα μαλλιά είναι ελάχιστα μεγαλύτερο του πλάτους της κεφαλής στο ύψος των κροτάφων. Έχουμε, λοιπόν, τη σχέση: ΑΔ=2ΑΒ, ΑΒ=ΒΕ, ΗΘ=3ΑΒ 

Η απόσταση από κόρη σε κόρη των ματιών είναι μία και ένα τρίτο μύτης.

Η ΤΕΧΝΙΚΗ ΤΗΣ ΑΓΙΟΓΡΑΦΙΑΣ

Ιωάννου - Χαριλάου Βράνου