ΗΧΟΣ ΒΑΡΥΣ ΤΗ ΠΕΜΠΤΗ ΕΣΠΕΡΑΣ. ΚΑΝΩΝ ΕΙΣ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΓΙΑΝ ΘΕΟΤΟΚΟΝ

 

ΘΕΟΤΟΚΑΡΙΟΝ

 ΗΧΟΣ ΒΑΡΥΣ

   

ΤΗ ΠΕΜΠΤΗ ΕΣΠΕΡΑΣ.

ΚΑΝΩΝ ΕΙΣ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΓΙΑΝ ΘΕΟΤΟΚΟΝ.

ΠΟΙΗΜΑ ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΕΥΧΑΪΤΩΝ.

ᾨδὴ ἀ’. 

Ἦχος βαρύς. Νεύσει σου.
Κλίνη με ῥαθυμίας, ἀνακείμενον Κόρη, ἁμαρτιῶν πολυτρόπων, αὑτῇ ἐξανάστησον, ῥῶσιν θείαν βραβεύουσα˙ ὅπως Πάναγνε δοξάζω, μεγαλείᾳ τά σά ὡς ὄντως ὑπερένδοξε.

Ίἄσαι τῆς ψυχῆς μου, τήν συντριβήν Θεοτόκε, ἐχθρός ἤν ἐσπάραξε, τῆς ἡδονῆς τῷ δελέατι, θείοις φαρμάκοις χρωμένῃ, τῆς σής εὐσπλαγχνίας ἁγνῇ καί δυνάμεως.

Στήσον τάς καταιγίδας, τῶν ἡδονῶν καί παθών μου, τῆ αὔρα τῆς θείας σου πρεσβείας παναμώμητε˙ ὅπως ἐν γαλήνῃ καρδίας σου δοξολογώ τήν ἀνείκαστον δύναμιν.

Δόξα τῆς οἰκουμένης, δεδοξασμένῃ Παρθένε, Θεόν ὑπερένδοξε ἐνδόξως ἡ γεννήσασα, δόξης ἀξίωσον θείας, τούς ὡς Θεοτόκον ἀεί σε δοξάζοντας.

ᾨδὴ γ’. Ὁ κατ’ ἀρχάς τούς οὐρανούς.
Ὁ Ιωσήφ κεκρατηκώς, τῆς ἀκολάστου Δεσποίνης, τήν ἀθέσμων πάλαι ἡδονῶν, λαμπρός βασιλεύς Αἰγύπτου γέγονεν˙ ἐγώ δε σώματος πολλοῖς, πάθεσιν εἴξας ἀφρόνως, ὑπό ἁμαρτίας βασιλεύομαι.

Θεογεννήτορ Μαριάμ, τῆς νοητῆς με Αἰγύπτου, καί δουλείας τῆς τοῦ πονηροῦ, ἐξάρπασον σύ θαλάσσας τέμνουσα, τῶν πονηρῶν μου ἐννοιῶν, καί ὄρει τῆς μετανοίας, ἐνδιαβιβάζουσα καί σῴζουσα.

Δραπέτης θείων ἐντολῶν, ἄφρονι νώ ἐγενόμην, καί ὑπῆρξα δοῦλος ἡδονών˙ δι’ ὤν τῆς ψυχῆς τό κάλλος ἔσβεσα, καί ἡμαυρώθην αγαθή˙ μεσίτης δε μι φανεῖσα, σύ ἀντιποιήθητι τοῦ δούλου σου.

Μεμολυσμένος ἡδοναῖς, σε τήν ἀμόλυντον Κόρην, ἱκετεύω ρύσαί με παντός, σαρκός μολυσμοῦ καί καθαρτήριον, πένθος μοι δός διηνεκές, καί τῆς φλογός τῆς γεέννης, δάκρυον σβεστήριον παράσχου μοι.

ᾨδὴ δ’’. Ὁ πατρικούς κόλπους.
Τἤν ἐκλεκτήν μόνην ἐκ πασῶν, τῶν γενεῶν πρό πάσης κτίσεως Θεώ˙ τό τῆς φύσεως καλλώπισμα, τό ἄνθος τό τίμιον, τήν Παρθένον Κόρην ὑμνήσωμεν.

Ὁ φωτισμός καί ὁ γλυκασμός, τῶν πεποιθότων ἐπί σοι Πανύμνητε, χαρμονῆς τήν πολυώδυνον καρδίαν μου πλήρωσον, τελειώσασα αὑτῆς τά αἰτήματα.

Τἤν σήν ῥοπήν δεῖξον ἀγαθή, ἐπί τόν δοῦλον σου ἡ ἁγνῇ Πανάμωμε, τόν ἐλπίζοντα εἰς σε ἐκ ψυχῆς, καί σε προσκαλούμενον, τήν ἐλπίδα πάντων καί καύχημα.

Νύμφη Θεοῦ πρόσδεξαι ἐμοῦ, τάς ἱκεσίας καί ἐκ πάσης θλίψεως, ἐπηρείας καί κακώσεως, καί κινδύνων λύτρωσαι, τόν ὑμνοῦντα πόθῳ τόν τόκον σου.

ᾨδὴ ἕ’. Κύριε ὁ Θεός μου.
Νοὑν τόν εκσορπισμένον, τόν ἐμόν συνάγαγε Θεοτόκε, καί βλέπειν με ποίησον τά οἰκεία τραύματα, καί θρηνεῖν καί στένειν ἐν τούτοις, τῶν δε ἀλλοτρίων ἀπέχεσθαι.

Ὁμβρισόν μοι ῥανίδα, συμπαθείας Κόρη Θεοκυήτορ, καί τάς ἁμαρτίας μου τάς πολλάς ἐξάλειψον, καί τῶν πληγῶν οὐλάς τε καί τύπους, ἰατρόν τεκοῦσα ἀφάνισον.

Ἤλιον ἡ τεκοῦσα, τῆς δικαιοσύνης κούφη νεφέλη, τά νέφη διάλυσον τά τῆς ῥαθυμίας μου, καί πρός μετάνοιαν αἰθρίαν, δία προθυμίας με ἴθυνον.

Ἆνώ τῆς διανοίας, ἐπί σε τό ὄμμα ἤρα καί κράζω˙ ἐλέησον Δέσποινα, ψυχήν πρός σε βλέπουσαν˙ καί εἰς τό μέγα σου ἔλεος ἐλπίζουσαν.

ᾨδὴ στ’. Ναυτιῶν τῷ σάλω.
Ναυαγίω μέσον, περιπεπτωκώς τοῦ πελάγους, τοῦ βίου κατέδυσα τήν ὁλκάδα, τήν ψυχικήν ἁγνή καί προσαπώλεσα, πᾶσαν τῶν καλῶν τήν ευπορίαν˙ ἀλλ’ ἐξ ἀπωλείας με βυθοῦ ἀνάγαγε.

Νοητού θηρός με, κήτους ψυχοφθόρου Παρθένε, ἐξάγαγε δόομαι, ἐκ κοιλίας ᾄδου κραυγῆς μου, ἀκούσασα Δέσποινα, καί ἔλθοι πρός σε ἡ προσευχῇ μου˙ ὅσα τε ηὐξάμην ἀγαθῇ ἀπόδος μοι.

Ἕμβολαίς πταισμάτων, καί ταῖς προσβολαῖς τῶν κυμάτων, τοῦ βίου χειμάζει με καί στροβεῖ με, ἀλλεπαλλήλων ἀνέμων αντίπνοια˙ ῥῦσαι κυβερνήτου Θεοῦ Μήτερ,εκ θανατηφόρου τήν ψυχήν μου κλύδωνος.

Σκοτεινήν τοῦ ᾄδου γῆν τήν γνοφεράν καί ζοφώδη˙ γῆν σκότους ὡς γέγραπται αἰωνίου, καί ἀφεγγῆ ἐν ἤ φέγγος οὑκ ἔστιν οράν˙ καί ζωήν βροτῶν ἐκεῖ ἰδέσθαι, Δέσποινα ἐλπίζων ἐπί σε μή ἴδοιμι.

Κάθισμα. 

Αὐτόμελον.
Ἀσπόρως συνέλαβες ἐν μήτρᾳ σου Παρθένε Θεοτόκε, τόν Υἱόν καί Λόγον τοῦ Θεοῦ καί Πατρός˙ ὀν ἀπαύστως ἱκέτευε, ὑπέρ τῶν ψυχῶν ἡμῶν.

ᾨδὴ ζ’. Κάμινον παῖδες.
Ὅμβροις δακρύων κατάρδευσον Κόρη, τήν χερσωθείσαν καρδίαν μου, καί τῆς ψυχῆς μου τάς αὔλακας μέθυσον, δία κατανύξεως, ἀρετῶν τά γεννήματα πληθύνουσα.

Νύκτα καθάπερ, παρῆλθον τόν βίον, ἔργα νυκτός ἐργαζόμενος, ὁ σκοτεινός τήν ψυχήν, ἀλλά φώτισον φωτί με πρεσβειών σου, ἡ τεκοῦσα τό θεῖον φώς Πανύμνητε.

Ὁρμαῖς ἀσχέτοις, πρός τήν ἁμαρτίαν, ὐποσυρόμενος πάντοτε, καθάπερ δοῦλος ἐκτελῶ τό πρόσταγμα, τῆς σαρκός Πανάχραντε, τῆς πικρᾶς τυραννίδος ταύτης ῥῦσαι με.

Ποικιλοτρόπως ὁ δόλιος ὄφις, ἀεί ἐμοί ἐπιτίθεται, ἐν ἡδοναῖς τε καί λύπαις ταράσσων με˙ ἀλλά σύ στερέωσον, ἐπί πέτραν ἁγνῇ τῆς ἀπαθείας με.

ᾨδὴ ἡ’. Ἄφλεκτος πυρί.
Σἕ τό καθαρόν καί λαμπρόν καί φωτοφόρον, τοῦ Ἰησοῦ παλάτιον, καί λογικόν τοῦ Λόγου σκήνωμα˙ τήν ἔμψυχον κιβωτόν, τήν πλατυτέραν οὐρανοῦ, καί ἀνωτέραν τῆς γῆς πάντιμε Κόρη, ὑπέραγνε Μαρία, ἱκετεύω σῶσον τήν ταπεινήν ψυχήν μου.

Δὦρον παρ’ ἡμῶν ἡ δοθεῖσα τῷ Δεσπότῃ, ὡς ἀπαρχῇ τῆς φύσεως, τάς ἱκεσίας ἡμῶν Πάναγνε, προσδέχου δῶρα τερπνά, ἀντιπαρέχουσα ἡμῖν τήν σήν βοήθειαν˙ ὅπως ἐν πίστει καί πόθῳ προσκυνῶμεν, σε καί τόν Υἱόν σου εἰς πάντας τούς αἰῶνας.

Ὗπό τῆς αὑτοῦ ὁ Υἱός σου Θεοτόκε, ὡς ἀγαθός καμπτόμενος, φιλανθρωπίας σε παρέσχετο, βοήθειαν κατ’ ἐχθρῶν, καί ἰατρεῖον τῶν παθών, τοῖς πίστει κράζουσι˙ πάντα τά ἔργα τόν Κύριον ὑμνεῖτε, καί ὑπερυψοῦτε εἰς πάντας τούς αἰῶνας.

Φάνηθί μοι νῦν ἐν κινδύνοις προστασία, ἐν συμφοραῖς ἀνάψυξις, ἐν περιστάσεσι βοήθεια, ἐν νόσοις παντοδαπαῖς ἰαματόβρυτος πηγή, καί θεραπείᾳ παθών, πᾶσαν διώκουσα βλάβην ἐξ ἐμοῦ Θεοτόκε, ἶνα σε δοξάζω εἰς πάντας τούς αἰῶνας.

Ὁ Εἱρμός.
Ἄφλεκτος πυρί ἐν Σινᾶ προσομιλοῦσα, βάτος Θεόν ἐγνώρισε, τῷ βραδυγλώσσῳ, καί δυσήχῳ Μωϋσεί˙ καί παῖδας ζῆλος Θεοῦ τρεῖς ἀναλώτους τῷ πυρί ὑμνῳδούς, έδειξε˙ πάντα τά ἔργα Κυρίου, τόν Κύριον ὑμνεῖτε καί ὑπερυψοῦτε εἰς πάντας τούς αἰῶνας.

ᾨδὴ θ’. Μή τῆς φθοράς.
Μἡ συληθεῖσα τόν πλοῦτον τῆς παρθενίας σου, Μήτηρ σαρκί ἀνεδείχθης τοῦ Παντοκράτορος, νύμφη ἀπείρανδρε, Παρθένε Θεοτόκε, ἐκτρέφουσα ὡς βρέφος, τόν τρέφοντα ὡς πλάστην, πάντα κόσμον καί ἁγιάζοντα.

Ἡ τοῦ ἀδύτου ἠλίου τῆς δόξης πάμφωτε, ἀνατολῇ ἐξ ἦς πάντες ὐπερηυγάσθημεν, φέγγει τῆς γνώσεως τῆς θείας ἀληθείας, Κυριώνυμε Κόρη, φώς τῶν ἐμῶν ὀμμάτων, μή παρίδῃς με τόν ἱκέτην σου.

Φιλαμαρτήμων ὑπάρχων, τρέμω καί δέδοικα μήπως ἐξαίφνης, τό τέλος τοῦ βίου φθάσῃ με, ἄχραντε Δέσποινα, ἡ πάντων προστασίᾳ, τῶν καταπονουμένων, τρόποις με μετανοίας, βελτιώσαι νῦν παρακλήθητι.

Ἀμαρτίων με τῷ κρύει καταπηγνύμενον, τῆς εὐσπλαγχνίας σου θέρμη Δέσποινα θέρμανον, καί πρός ἀγάπησιν, θερμήν τήν τοῦ Υἱοῦ σου, διέγειρον ὡς ἀν σε θερμῇ τῆ διαθέσει, μεγαλύνω θερμῶς ὁ δοῦλος σου.

Προσόμοια. 

Οὑκ ἔτι κωλυόμεθα.
Χαἶρε ἡ θείᾳ σκέπῃ καί προστασία τῶν τιμώντων σε, ὡς Ὑψίστου Θεοῦ Μητέρα, χαῖρε πανάσπιλε.

Χαἶρε δι’ ἦς, ὁ ᾄδῃς ἀπενεκρώθη, καί ὁ θάνατος ἠφανίσθη Θεογεννήτορ, καί ὁ Ἀδάμ σέσωσται.

Χαἶρε πιστῶν τό καύχημα Παναγία, χαῖρε Δέσποινα ἡ Θεόν σωματωθέντα σαρκί κυήσασα.

Στενάζοντά με δέξαι ὡς ἐλεήμων, καί ἐλέησον ὡς τόν τελώνην ταῖς τῆς Μητρός σου λιταῖς.

  

 

Γη, άκουσε τα λόγια ενός ανθρώπου που μετανοεί

Γη, άκουσε τα λόγια ενός ανθρώπου που μετανοεί 

Άγιος Σωφρόνιος του Έσσεξ 

Όταν προσευχόμαστε: «Καταξίωσον, Κύριε, εν τη ημέρα ταύτη αναμαρτήτους φυλαχθήναι ημάς», είναι φοβερά δύσκολο να κρίνουμε εμείς οι ίδιοι, αν η ημέρα πέρασε καλά, αναμάρτητα ή, αντίθετα, εάν διαπράξαμε αμαρτίες χωρίς να το καταλάβουμε, όπως λέει ο Ψαλμωδός: «Εκ των κρυφίων μου καθάρισόν με» (Ψαλμ. 18:13). Όντως, η αμαρτία ενεργεί συχνά μέσα μας κατά τρόπο τόσο λεπτό, ώστε να μη μπορούμε να την αντιληφθούμε. 

Την τελευταία φορά σας ανέφερα μερικούς λόγους από τον Μέγα Κανόνα του αγίου Ανδρέα Κρήτης. Ασφαλώς πρόκειται περί ενός εξαιρετικού έργου, από το οποίο μπορούμε να μάθουμε πολλά. Προφανώς είναι πράγμα θαυμαστό να βλέπει κανείς τον άγιο Ανδρέα να προσφέρει την προσευχή του στον Θεό ανακαλώντας στη μνήμη όλο το περιεχόμενο της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης, ως και τις προφητείες που αφορούν το τέλος του κόσμου, την τελική κρίση των ανθρώπων. 

Πόσο αξιοπρόσεκτη είναι η περικοπή του αγίου Ανδρέα που λέει: «Πρόσεχε, Ουρανέ, και λαλήσω. Γη, ενωτίζου φωνής μετανοούσης Θεώ» (β’ ωδή, 1ο τροπάριο. Βλ. Δευτερ. 32:1, Ησ. 1:2). 

Παρατηρήστε το παράδοξο αυτής της καταστάσεως: Ένας μόνος άνθρωπος μετανοεί για τις αμαρτίες του, αλλά το γεγονός αυτό λαμβάνει υπερκόσμιες διαστάσεις. Και αυτή η τόλμη μας εκπλήσσει: «Ουρανέ, πρόσεχε αυτό που θα σου πω». Είναι φωνή ενός ανθρώπου που μετανοεί. 

Ο Σιλουανός εξ ιδίας πείρας γράφει ότι ο θρήνος του Αδάμ ανάγκασε όλη την κτίση να σιωπήσει και να προσέξει τα δάκρυά του. Είναι καλό να συνειδητοποιήσουμε ότι μέσα στη μοναχική ζωή εισερχόμαστε σ’ αυτήν ακριβώς την πραγματικότητα. Αντιλαμβάνεσθε τη διαφορά που υπάρχει μεταξύ του εν Χριστώ ανθρώπου, του «αναγεννημένου» ανθρώπου και εκείνου που δεν γνωρίζει τον Χριστό. Ο Μωυσής, και μετά απ’ αυτόν και άλλα τέκνα του Αδάμ, χρησιμοποίησαν με τόλμη αυτούς τους λόγους. Η μετάνοια ενός ανθρώπου είναι ένα γεγονός εξαιρετικά τραγικό, εξαιρετικά μεγάλο. 

Εάν ο Δημιουργός Θεός αποφάσισε να σαρκωθεί και να ζήσει με τους ανθρώπους, είναι για να δείξει σ’ όλους μας ότι είμαστε πλασμένοι κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να μπορούμε να δεχτούμε τη ζωή του ιδίου του Θεού και να την κατέχουμε αιωνίως. Αλλά αυτή η μυστική ζωή δεν μπορεί να εκφραστεί με ανθρώπινους λόγους. 

Συγχωρείστε με, εάν δεν μιλώ γι’ αυτήν την εσχάτη πραγματικότητα, διότι η ανθρώπινη γλώσσα παραμορφώνει το αληθινό πνεύμα. Όμως παρ’ όλα αυτά θα βιώσετε το νόημα της προσευχής: «Καταξίωσον, Κύριε, εν τη ημέρα ταύτη - εν τη νυκτί ταύτη, εν τη ώρα ταύτη - αναμαρτήτους φυλαχθήναι ημάς», δηλαδή σε μία θεία κατάσταση, η οποία και μόνο είναι «αναμάρτητη». 

Όπως ακριβώς ο άγιος Ανδρέας Κρήτης αρχίζει τον Κανόνα του με τη δημιουργία του κόσμου: «Τον πρωτόπλαστον Αδάμ τη παραβάσει παραζηλώσας» (α’ ωδή, 3ο τροπ.), από τον πρώτο άνθρωπο έως την τελική Κρίση, κατά τον ίδιο τρόπο και μεις φέρουμε τη μνήμη τους μέσα μας. 

Ο Θεός και όλοι οι Άγιοι γνωρίζουν καθεμιά από τις εξωτερικές κινήσεις μου και ειδικά τις κινήσεις του πνεύματος και της καρδίας μου. Έχοντας μαρτυρία αυτής της τάξεως θα προσπαθούμε να ζούμε απλά, αλλά προσέχοντας να μη διαπράττουμε κανένα αμάρτημα. Αλλά δεν μπορούμε να το επιτύχουμε αυτό, εκτός εάν ικετεύουμε τον Θεό μετά δακρύων να μας φυλάξει από κάθε αμαρτία. 

Όταν ο άνθρωπος φυλάσσεται από τον Θεό, εκφράζεται στο εξής ως αληθινό πρόσωπο: «Πρόσεχε, Ουρανέ, σ’ αυτά που θα πω· Γη, άκουσε τα λόγια ενός ανθρώπου που μετανοεί». Τότε κάθε τι που συμβαίνει στη γη θα προκαλεί στον νου και στην καρδιά μας αντιδράσεις διαφορετικές από εκείνες που συνήθως παρατηρεί κανείς. Όλη η ζωή μας μπορεί να λάβει χαρακτήρα αγιότητας, σύμφωνα με τον λόγο του Κυρίου που είπε: «Ο ουρανός και η γη παρελεύσονται, οι δε λόγοι μου ου μη παρέλθωσι» (Ματθ. 24:35). 

Βλέπετε τι λόγους μας απευθύνει ο Κύριος: «Εγώ νενίκηκα τον κόσμον» (Ιω. 16:33). Ο Κύριος ανήλθε στον Ουρανό για να καθίσει εκ δεξιών του Πατρός. Με ποια συνείδηση ζουν οι Χριστιανοί; Όσο ζούμε, ας προσπαθούμε να γνωρίσουμε αυτό το πνεύμα και τότε ο λόγος που απηύθυνε ο άγιος Ανδρέας στον Κανόνα του θα γίνει κατανοητός: «Ημαύρωσα της ψυχής το ωραίον ταις των παθών ηδοναίς…» (β’ ωδή, 6ο τροπ.).

 

Από το περιοδικό “Ο ΟΣΙΟΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ”, Έκδ. Ι. Μ. Οσίου Γρηγορίου Αγίου Όρους, τ. 18 (1993), άρθρο: «Πρόσεχε ουρανέ και λαλήσω, γη ενωτίζου φωνής μετανοούσης Θεώ», σελ. 12 (αποσπάσματα).

Ὅσιος Ἰωσὴφ ὁ Ὑμνογράφος - Βίος καὶ ἔργον σε pdf

 

Ὅσιος Ἰωσὴφ ὁ Ὑμνογράφος

3 ΑΠΡΙΛΙΟΥ  

Βίος ὑπὸ Παναγιώτου Ν. Χαραβάνη, Ἐκπαιδευτικοῦ 

Ἐν· ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΑΤΡΟΛΟΓΙΑ MIGNE. ΤΟΜ.105. 

ΚΕΝΤΡΟΝ ΠΑΤΕΡΙΚΩΝ ΕΚΔΟΣΕΩΝ (ΚΕΠΕ). ΑΘΗΝΑΙ 2004.

Ὁ Ἰωσήφ, υἱὸς τοῦ Πλωτίνου καὶ τῆς Ἀγάθης, ἐγεννήθη περὶ τὸ 816 εἰς τὴν Πάνορμον τῆς Σικελίας, τὸ σημερινὸν Παλέρμο, ὅπου καὶ ἐξεπαιδεύθη ἐπιμελῶς.

Κατὰ τὸν Ὀκτώβριον τοῦ 831 ἐγκατέλειψε μετὰ τῆς οἰκογενείας του τὴν ὑπὸ τῶν Ἀράβων πολιορκουμένην Πάνορμον καὶ κατέφυγεν εἰς Πελοπόννησον.

Περὶ τὸ τέλος τοῦ 831 ἀνεχώρησεν ἐκ τῆς Πελοποννήσου, πιθανώτατα διὰ τὴν Κωνσταντινούπολιν, προκειμένου νὰ ὁλοκληρώσῃ τάς διακοπείσας σπουδὰς του. Διερχόμενος ἐκ Θεσσαλονίκης, ἐπεσκέφθη τὴν σχολὴν τῆς Μονῆς Λατόμου, ὅπου ἐδιδάχθη τὴν ῥητορικὴν καὶ τὴν φιλοσοφίαν, ἐνῷ συνεπλήρωσε καὶ τὰς γνώσεις του εἰς τὴν ἀρχαίαν ἑλληνικὴν γλῶσσαν, ἐνῷ ἐκ παραλλήλου ἤσκει καὶ ἐδίδασκε τὴν τέχνην τῆς ἀντιγραφῆς χειρογράφων (καλλιγραφία). Προσελκυσθεὶς εἰς τὸν μοναχικὸν βίον, ἐκάρη μοναχὸς εἰς τὴν ἐν λόγῳ Μονὴν καὶ κατόπιν, περὶ τὸ 840, ἐχειροτονήθη ἱερεύς.

Κατόπιν αἰτήματος τοῦ Γρηγορίου Δεκαπολίτου, ὁ ἡγούμενος τῆς Μονῆς Λατόμου ἐπέτρεψεν εἰς τὸν Ἰωσὴφ νὰ ἀναχωρήσῃ διὰ τὴν Κωνσταντινούπολιν, ὅπου συνασκούμενος μετὰ τοῦ Γρηγορίου εἰς τὸν ναὸν τοῦ ἁγίου Ἀντίπα, ἐπεδόθη εἰς τὴν μελέτην τῆς Ἁγίας Γραφῆς καὶ τὴν ἀντιγραφὴν τῶν χειρογράφων.

Συμμετέσχεν ἐνεργῶς εἰς τὸν κατὰ τῶν εἰκονομάχων ἀγῶνα καί, ὡς ἔμπιστον πρόσωπον τῶν ἐν Κωνσταντινουπόλει ὀρθοδόξων, ἀπεστάλη, τῷ 841, πρὸς τὸν πάπαν Γρηγόριον Δ´ (827 - 844), προκειμένου νὰ ἐνημερώσῃ αὐτὸν περὶ τῶν δεινῶν, τὰ ὁποῖα ὑφίσταντο ὑπὸ τῶν εἰκονομάχων οἱ πιστοὶ τῆς Ἐκκλησίας Κωνσταντινουπόλεως. Κατὰ τὸν πρὸς τὴν Ῥώμην πλοῦν, τὸ πλοῖον του ἠχμαλωτίσθη ὑπὸ Σαρακηνῶν πειρατῶν καὶ ὡδηγήθη εἰς Κρήτην, ὅπου ὁ Ἰωσὴφ ἐφυλακίσθη. Μετὰ ἓν ἔτος, ὅμως, ἀφέθη ἐλεύθερος κατόπιν καταβολῆς λύτρων. Κατὰ τὴν εἰς Κωνσταντινούπολιν ἐπιστροφήν του, διερχόμενος διὰ τῆς Θεσσαλίας, ἔλαβε μεθ᾿ ἑαυτοῦ τὸ ὑπό τινος μοναχοῦ δωρηθὲν εἰς αὐτὸν λείψανον τοῦ ἁγίου ἀποστόλου Βαρθολομαίου, πρὸς τιμὴν τοῦ ὁποίου ἀνήγειρε ναὸν εἰς τὴν Βασιλεύουσαν.

Ἀφιχθεὶς εἰς τὴν βυζαντινὴν πρωτεύουσαν κατὰ τὸν Φεβρουάριον τοῦ 842, παρέμεινε μέχρι τοῦ 845 εἰς τὸν ναὸν τοῦ ἁγίου Ἀντίπα καὶ κατόπιν ἐπὶ πενταετίαν ὅλην εἰς τὸν ναὸν τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, ἐξασκῶν καὶ διδάσκων τὴν τέχνην τῆς καλλιγραφίας.

Διὰ τὰς ἀνάγκας τῶν πολυπληθῶν μαθητῶν του ἀνεζήτησεν ἕτερον τόπον πλησίον τοῦ ναοῦ, ὅπου ἵδρυσε καλλιγραφικὸν ἐργαστήριον, τὸ ὁποῖον μετὰ τὴν ἀνακομιδὴν τοῦ λειψάνου τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Δεκαπολίτου καὶ τὴν ἀνέγερσιν ἱεροῦ ναοῦ πρὸς τιμὴν τοῦ ἁγίου Γρηγορίου καὶ τοῦ ἁγίου Ἀποστόλου Βαρθολομαίου, μετεμορφώθη εἰς μοναστήριον, ὑπὸ τὴν ἡγεσίαν του. Τότε διὰ τὰς ἀνάγκας τῶν μοναχῶν τῆς Μονῆς του ἤρχισε τὴν σύνταξιν κανόνων διὰ τὴν συμπλήρωσιν τῶν κενῶν τῆς Ὀκτωήχου, τῶν Μηναίων, τοῦ Τριῳδίου καὶ τοῦ Πεντηκοσταρίου.

Κατὰ τὸν Νοέμβριον τοῦ 858, διὰ αὐτοκρατορικοῦ διατάγματος, ἐξωρίσθη εἰς Χερσῶνα, λόγῳ τῆς ἀντιθέσεως του εἰς τὸν ἔκλυτον βίον τοῦ πανισχύρου καίσαρος Βάρδα. Μετὰ τὴν ἄνοδον εἰς τὸν θρόνον τοῦ Βασιλείου Α´, ἀνεκλήθη εἰς τὴν Κωνσταντινούπολιν, καθιστάμενος ἐκ τῶν στενότερων συνεργατῶν τοῦ ἀποκατασταθέντος πατριάρχου Ἰγνατίου, λαβὼν καὶ τὸ ἀξίωμα τοῦ σκευοφύλακος τῆς Ἁγίας Σοφίας, τὸ ὁποῖον διετήρησε καὶ κατὰ τὴν ἐπάνοδον τοῦ ἱεροῦ Φωτίου εἰς τὸν πατριαρχικὸν θρόνον. Ὀλίγον πρὸ τοῦ θανάτου του, ἐπισυμβάντος τὴν 3ην Ἀπριλίου 866, παρῃτήθη τοῦ ἀξιώματός του. Ἡ Ἐκκλησία τιμᾷ τὴν μνήμην του τὴν 3ην Ἀπριλίου.

Ὁ Ἰωσὴφ εἶναι ἐκ τῶν παραγωγικοτέρων ὑμνογράφων τῆς Ἐκκλησίας. Ἐπ᾿ ὀνόματί του παραδίδονται περὶ τοὺς 300 κανόνας, πολλὰ στιχηρὰ ἰδιόμελα καὶ κοντάκια, ἡ πλειονότης τῶν ὁποίων εὑρίσκεται εἰς τὰ ἐν χρήσει λειτουργικὰ βιβλία τῆς Ἐκκλησίας· τὰ Μηναῖα, τὴν Παρακλητικήν, τὸ Τριῴδιον καὶ τὸ Πεντηκοστάριον.

Κανόνες τοῦ Ἰωσὴφ δημοσιεύονται ἐν στήλ. 984 - 1421 τοῦ παρόντος τόμου (PG.105).

Πλὴν τῶν ποιητικῶν ἔργων τοῦ Ἰωσήφ, ἐπ᾿ ὀνόματί του παραδίδονται καὶ δύο ἐγκώμια εἰς τὸν ἅγιον ἀπόστολον Βαρθολομαῖον. Ἡ λατινικὴ μετάφρασις τοῦ πρώτου ἐγκωμίου δημοσιεύεται ἐν στήλ. 1421 -1426 τοῦ παρόντος τόμου.

Πλήρη κατάλογον τῶν Κανόνων, ἐκδεδομένων καὶ ἀνεκδότων τοῦ Ἰωσὴφ βλ. ἐν Ε.Ι.Τωμαδάκη, Ἰωσὴφ ὁ Ὑμνογράφος. Βίος καὶ ἔργον, [εδώ σε pdf] διδακτορικὴ διατριβή, Ἀθῆναι 1971, σελ.107-232.

 

ΑΓΙΟΥ ΙΩΣHΦ ΤΟΥ ΥΜΝΟΓΡΑΦΟΥ ΒΙΟΣ

 

ΑΓΙΟΥ ΙΩΣHΦ ΤΟΥ ΥΜΝΟΓΡΑΦΟΥ

ΒΙΟΣ

Ὑπό Ἰωάννου Διακόνου

Acta Sanctorum Bolland. Aprilis, tom. I

PG.105, 931-933

Οὗτος ὑπῆρχεν ἐκ τῆς Σικελῶν ἐπαρχίας, γεννητόρων Πλουτίνου καὶ Ἀγάθης. Πορθηθείσης δὲ τῆς πατρίδος, σὺν μητρὶ καὶ ἀδελφοῖς διαφυλαχθείς, ἦλθεν εἰς Πελοπόννησον. Ἐκεῖθεν ἀπάρας ἦλθεν εἰς Θεσσαλονίκην. Πέντε καὶ δέκατον ἔτος ἄγων, ἀποκείρεται ἔν τινι μοναστηρίῳ, καὶ ᾖν διερχόμενος πᾶσαν τὴν θείαν Γραφὴν· ὅθεν καὶ τὴν τοῦ πρεσβυτέρου χειροτονίαν δέχεται, καὶ μετὰ Γρηγορίου τοῦ Δεκαπολίτου τῇ Κωνσταντινουπόλει καταλαμβάνει. Ἐπεὶ δὲ ἡ τῶν Εἰκονομάχων αἵρεσις αὖθις ἀνεφάνη, Λέοντος τοῦ δυσσεβοῦς Ἀρμενίου [βασιλεύοντος], παρεκάλεσαν τὸν ἅγιον Γρηγόριον οἱ ὀρθόδοξοι, στεῖλαι εἰς Ῥώμην τὸν Ἰωσήφ, μηνύσοντα τοῖς ἐκεῖσε τὸ συμβάν. Καὶ ὁ μὲν ἐξέπλει· πλοῖα δὲ ἐπιστάντα βαρβαρικὰ δεσμώτην εἰς Κρήτην ἀπήγαγον. Ἐν μιᾷ δὲ τῶν νυκτῶν ἐπιστὰς αὐτῷ τις ἱεροπρεπὴς τὴν ἰδέαν, Ἐκ Μύρων ἐνταῦθα πάρειμι, ἔφη· καὶ βιβλίον κρατῶν, διεκελεύετο λαβεῖν. Ὁ δὲ λαβών, ἀνεγίνωσκε καὶ ἔψαλλε· Τάχυνον, ὁ οἰκτίρμων, καὶ σπεῦσον ὡς ἐλεήμων εἰς τὴν βοήθειαν ἡμῶν, ὅτι δύνασαι βουλόμενος. Καὶ τὸ ἀδόμενον, ἔργον πρωΐας ἐγένετο. Τότε γὰρ τοῦ τῆς αἱρέσεως προμάχου Θεοφίλου ἐξ ἡμῶν γενομένου, ἡ τοῦ Θεοῦ Ἐκκλησία τῶν σεπτῶν εἰκονισμάτων ἀπείληφε τὴν εὐπρέπειαν· καὶ ὁ τίμιος Ἰωσήφ, ἐλευθερωθεὶς τῆς εἱρκτῆς πρὸς τὴν Κωνσταντινούπολιν διεσῴζετο. Ἐν δὲ τοῖς ὁρίοις τῆς Θεσσαλονίκης γενόμενος, λείψανον εὑρὼν τοῦ ἁγίου ἀποστόλου Ἀνδρείου [ἐν ἄλλοις Συναξαρίοις λέγεται, τοῦ Βαρθολομαίου λείψανον], ἔλαβεν, καὶ ναὸν ἐπ᾿ ὀνόματι τούτου ἐδομήσατο· καὶ ἐν φροντίδι πλείονι καθεστήκει, μελῳδήμασι τὰς αὐτοῦ πανηγύρεις κατακοσμήσας, σὺν δάκρυσι καὶ στεναγμοῖς ἠξίου τοῦ ποθουμένου τυχεῖν· τοιγαροῦν καὶ ἐπέτυχεν. Ὁρᾷ γὰρ νύκτωρ ἄνδρα τινὰ φοβερόν, ἐν ἀποστολικῷ τῷ σχήματι, ἀπὸ τῆς ἱερᾶς τραπέζης Εὐαγγέλιον ἀράμενον, καὶ τοῖς στέρνοις αὐτοῦ ἐπιθέντα, καὶ εὐλογίας αὐτὸν ἀξιώσαντα. Καὶ ἐκ τότε ἔλαβε τὸ χάρισμα τῆς ὑμνῳδίας· καὶ οὕτως ἀπόνως καὶ μετ᾿ εὐκολίας τὰς ἱερὰς ὑμνῳδίας δι᾿ ἅπασαν τὴν Ἐκκλησίαν ἐφώτισεν ἐν ὕμνοις· ἐντεῦθεν τοῖς ἁπάντων στόμασι ᾄδεται, καὶ πᾶσι ποθεινὸς καὶ ἐπέραστος, οὐ μόνον ἰδιώταις καὶ ἄρχουσιν, ἀλλὰ καὶ αὐτοῖς βασιλεῦσι γίνεται.

Καὶ πολλὰ ἐπὶ τῆς ὀρθοδόξου περὶ τῶν εἰκόνων πίστεως ἀγωνιζόμενος ἐξωρίσθη εἰς Χερσῶνα, παρὰ τοῦ δυσσεβοῦς Ἀρμενίου [Θεοφίλου], ὑπὸ Βάρδα τοὔνομα καταδικασθείς, καλῶς γε τοῦτον διελεγξάμενος. Καὶ μετὰ τὴν τελευτὴν αὐτοῦ ἀναῤῥυσθεὶς ἐκ Χερσῶνος, παρὰ τῆς βασιλίδος Θεοδώρας, τῆς ποιησάσης τὴν ὀρθοδοξίαν, καὶ τῶν ἱερῶν σκευῶν τῆς τοῦ Θεοῦ Μεγάλης ἐκκλησίας φύλαξ γενόμενος, Ἰγνατίου πατριαρχοῦντος τοῦ θείου. Οὗ μετὰ τὴν ἐκδημίαν, παρὰ Φωτίου στέργεται καὶ ἐκθειάζεται· οὗτος γὰρ μετὰ τοῦτον πατριάρχης ἀναδείκνυται. Ἐν τούτοις καλῶς διαρκέσας, καὶ ὁσίως καὶ ἀκάκως πολιτευσάμενος ἀνεπαύσατο ἐν Κυρίῳ· λέγεται γάρ, ὅτι ἡ ἁγία αὐτοῦ ψυχή, ὀψικευομένη παρὰ τῶν ἁγίων μαρτύρων καὶ ἀγγέλων, ἀνῆλθεν ἐν τοῖς οὐρανοῖς. Ἄνθρωπός τις, ἔχων δοῦλον χρήσιμον, ἐπείπερ ὁ δοῦλος ἔφυγεν, ἀπελθὼν ὁ κύριος αὐτοῦ εἰς τὸν Ἅγιον Θεόδωρον τὸν Φανερωτήν, παρεκάλει αὐτὸν φανερώσαι τὸν δοῦλον αὐτοῦ· προσμείνας δὲ ἱκανῶς καὶ μηδὲν μαθών, ἐβουλεύετο ἀναχωρῆσαι. Ὄρθρου δὲ ὄντος, καὶ λόγου ψυχωφελοῦς ἀναγινωσκομένου, μικρὸν ἀφύπνωσε, καὶ ὥρα τὸν μάρτυρα λέγοντα αὐτῷ· Ἵνα τὶ περίλυπος εἶ; Τοῦ ποιητοῦ Ἰωσὴφ κοιμηθέντος ταύτῃ τῇ νυκτί, ὀψικεύθη ἡ ψυχὴ αὐτοῦ παρὰ πάντων ἡμῶν, οὓς κανόσιν καὶ ὕμνοις ἐτίμησεν καὶ ἐσυνοψίσθη εἰς Θεόν· καὶ νῦν πάρειμι πρὸς σέ. Τοῦ λοιποῦ τοίνυν δηλώσει· Ἄπελθε κατὰ τόνδε τὸν τόπον, τοὔνομα προσειπών, καὶ εὑρήσεις, ὃν ἐπιζητεῖς οἰκέτην σου.

Πέμπτη του Μεγάλου Κανόνος

Πέμπτη του Μεγάλου Κανόνος 

Συναξάρι Τριωδίου  

 

Την ημέρα αυτή, σύμφωνα με την αρχαία παράδοση, ψάλλουμε την ακολουθία του κατανυκτικού Μεγάλου Κανόνος. 

Τον κανόνα αυτόν, τον μεγαλύτερο απ’ όλους, τον συνέθεσε με άριστο και τεχνικότατο τρόπο ο άγιος πατέρας μας Ανδρέας ο Κρήτης, που ονομαζόταν και Ιεροσολυμίτης. 

Αυτός έζησε οσιακή και θεοφιλή ζωή και άφησε στην Εκκλησία του Θεού πολλά ψυχωφελή συγγράμματα, δηλαδή λόγους και κανόνες πανηγυρικούς. 

Κοντά σε πολλά άλλα έκανε και τον παρόντα Μέγα Κανόνα, που έχει άπειρη κατάνυξη, διότι μέσα σ’ αυτόν συγκέντρωσε και έβαλε όλες τις ιστορίες της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης, από τον Αδάμ μέχρι την ανάληψη του Χριστού και το κήρυγμα των Αποστόλων. 

Με αυτόν λοιπόν τον κανόνα παρακινεί κάθε ψυχή να μιμείται όσο μπορεί τα καλά παραδείγματα που ιστορούνται και να αποφεύγει τα κακά, και πάντα να ανατρέχει προς τον Θεό με μετάνοια και δάκρυα και κάθε θεάρεστη πράξη. 

Τόσο όμως όμορφα και μελωδικά ρέει αυτός ο κανόνας, ώστε είναι ικανός να μαλακώσει και την πιο σκληρή καρδιά και να την παρακινήσει στην αρετή, αρκεί να ψάλλεται με συντετριμμένη καρδιά και την πρέπουσα προσοχή. 

Την ίδια εποχή και ο μέγας Σωφρόνιος, πατριάρχης Ιεροσολύμων, συνέγραψε τον βίο της οσίας Μαρίας της Αιγυπτίας, που και αυτός έχει άπειρη κατάνυξη και πολλή παρηγοριά για τους αμαρτωλούς, αρκεί να θέλουν να αφήσουν τις αμαρτίες. 

Η αιτία που σήμερα ψάλλεται ο Μέγας Κανόνας και διαβάζεται ο βίος της οσίας Μαρίας είναι, καθώς η αγία Τεσσαρακοστή πλησιάζει στο τέλος της, να μη γίνουν οι άνθρωποι ράθυμοι και αμελήσουν τους πνευματικούς αγώνες και αφήσουν τη σωφροσύνη. 

Έτσι ο μέγιστος Ανδρέας, ως άριστος γυμναστής, με τις ιστορίες τού Μεγάλου Κανόνος από τη μια διηγείται την αρετή των μεγάλων ανδρών και από την άλλη την εκτροπή των φαύλων, και κάνει γενναιότερους αυτούς που κουράστηκαν και τους ωθεί να προχωρούν με ανδρεία μπροστά. 

Ο δε ιερός Σωφρόνιος, με την διήγηση της υπέρ φύση ζωής της οσίας Μαρίας της Αιγυπτίας, κάνει τους ανθρώπους περισσότερο σώφρονες και τους παρακινεί προς τον Θεό και δεν τους αφήνει να αποθαρρύνονται και να απελπίζονται, αν τυχόν έπεσαν σε κάποιες αμαρτίες. Διότι η διήγηση αυτή παρουσιάζει πόσο μεγάλη είναι η φιλανθρωπία και η ευσπλαχνία του Θεού προς όσους μετανοούν ολόψυχα. 

Ονομάζεται δε Μέγας ο Κανόνας ίσως για τα νοήματά του, αλλά και επειδή ο αριθμός των τροπαρίων φτάνει τα διακόσια πενήντα, και το καθένα στάζει ανέκφραστη ευχαρίστηση. 

Ταιριαστά επομένως και σωστά ο Μέγας αυτός Κανόνας που έχει μεγάλη κατάνυξη ορίστηκε να ψάλλεται κατά τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή. 

Τον Μέγα Κανόνα και τον βίο της Οσίας Μαρίας τα πρωτοέφερε στην Κωνσταντινούπολη ο ίδιος ο άγιος Ανδρέας, όταν, μοναχός ακόμη, στάλθηκε από τον πατριάρχη Ιεροσολύμων Θεόδωρο να μετάσχει στην έκτη Οικουμενική Σύνοδο κατά των Μονοθελητών. Στην Κωνσταντινούπολη κατατάχθηκε στον κλήρο της Εκκλησίας, χειροτονήθηκε διάκονος και ορφανοτρόφος και μετά από λίγο έγινε αρχιεπίσκοπος Κρήτης. Έπειτα έφτασε στη Μυτιλήνη, στην πόλη που ονομαζόταν Ιερισός (Ερεσός), και εκεί εξεδήμησε προς τον Κύριο. 

Με τις πρεσβείες του αγίου Ανδρέα, Θεέ μας, ελέησε και σώσε μας. Αμήν. 

Διασκευή για την Κ.Ο. του κειμένου του Τριωδίου με τη βοήθεια και της μετάφρασης του Αγίου Αθανασίου του Παρίου που περιέχεται στο βιβλίο “Νέον Λειμωνάριον”, Βενετία 1819, σελ. 289.

Περὶ ἀγρυπνίας - Αγίου Ιωάννου του Σιναΐτου

 ΛΟΓΟΣ ΔΕΚΑΤΟΣ ΕΝΑΤΟΣ

Περί αγρυπνίας 

(Διά την σωματικήν αγρυπνίαν, και διά το πώς πρέπει να επιτελώμεν αυτήν) 

1.Στους επίγειους βασιλείς, άλλοι παρίστανται άοπλοι και γυμνοί, άλλοι με ράβδους, άλλοι με ασπίδες και άλλοι με ξίφη. Είναι δε μεγάλη και ασύγκριτη η διαφορά ανάμεσα στους πρώτους και στους τελευταίους. Διότι οι πρώτοι είναι συνήθως συγγενείς και οικειακοί του βασιλέως. Και αυτά μέν συμβαίνουν σ΄αυτούς. 

Εμπρός λοιπόν και εμείς να εξετάσωμε πώς παριστάμεθα ενώπιον του Θεού και Βασιλέως μας στις εσπερινές, τις νυκτερινές και τις λοιπές παραστάσεις και προσευχές. 

Στην βραδυνή αγρυπνία μερικοί υψώνουν τα χέρια τους σε προσευχή, άϋλοι και απηλλαγμένοι από κάθε φροντίδα. Άλλοι την επιτελούν με ψαλμωδία. Άλλοι επιμένουν ιδιαιτέρως στην ανάγνωσι. Άλλοι από αδυναμία πολεμούν ανδρείως τον ύπνο με το εργόχειρο. Και άλλοι απασχολούνται με την σκέψι του θανάτου, θέλοντας έτσι να αισθανθούν κατάνυξι. Εξ όλων αυτών οι πρώτοι και οι τελευταίοι κάνουν θεάρεστη αγρυπνία. Οι δεύτεροι μοναχική. Οι τρίτοι βαδίζουν σε κατώτερη οδό. Πάντως αναλόγως προς την προαίρεσι και την δύναμι του καθενός, δέχεται και αξιολογεί τα δώρα ο Θεός. 

2.Ο άγρυπνος οφθαλμός εξήγνισε τον νου, ενώ ο πολύς ύπνος επώρωσε την ψυχή. Ο άγρυπνος μοναχός είναι εχθρός της πορνείας, ενώ ο υπνώδης είναι σύζυγός της. 

3.Η αγρυπνία είναι θραύσις της σαρκικής πυρώσεως, λύτρωσις από τους μολυσμούς των ενυπνιασμών, δακρύβρεκτος οφθαλμός, απαλή καρδία, προφύλαξις από τους λογισμούς, χωνευτήριο των φαγητών, δαμαστήριο των παθών, κολαστήριο της γλώσσης, φυγαδευτήριο των αισχρών φαντασιών. 

4.Ο άγρυπνος μοναχός είναι αλιεύς των λογισμών, ικανός να τους αντιλαμβάνεται και να τους συλλαμβάνη με ευχέρεια μέσα στην νυκτερινή γαλήνη. Ο φιλόθεος μοναχός, όταν σημαίνη η σάλπιγγα της προσευχής, αναφωνεί: Εύγε! Εύγε! (πρβλ. Ιώβ λα΄ 29), ενώ ο ράθυμος οδύρεται: Αλλοίμονο! Αλλοίμονο! 

5.Η προετοιμασία της τραπέζης εδοκίμασε τους γαστριμάργους και η εργασία της προσευχής εδοκίμασε τους φιλοθέους. Ο πρώτος μόλις αντικρύση την τράπεζα σκιρτά, ενώ ο δεύτερος σκυθρωπάζει. 

6.Ο πολύς ύπνος είναι πρόξενος της λήθης, ενώ η αγρυπνία καθαρίζει την μνήμη. 

7.Ο πλούτος των γεωργών συναθροίζεται στο αλώνι και στο πατητήρι, ενώ ο πλούτος και η γνώσις των μοναχών, στις εσπερινές και νυκτερινές προσευχές και στην νοερά εργασία. 

8.Ο πολύς ύπνος είναι σύζυγος άδικος, πού αφαρπάζει το ήμισυ ή και περισσότερο ακόμη από την ζωή του ραθύμου. 

9.Ο αδόκιμος μοναχός είναι άγρυπνος στις συζητήσεις. Όταν όμως ήλθε η ώρα της προσευχής, εβάρυναν τα μάτια του. Ο αποχαυνωμένος μοναχός είναι ικανός για πολυλογίες. Όταν όμως αρχίση η ανάγνωσις, δεν μπορεί ούτε να κοιτάξη από την νύστα. 

Όταν θα ηχήση η εσχάτη σάλπιγγα, θα συμβή η ανάστασις των νεκρών. Κατά παρόμοιο τρόπο μολίς αρχίση η αργολογία, θα συμβή η ανάνηψις των κοιμωμένων. Είναι ύπουλος φίλος ο τύραννος πού λέγεται ύπνος. Πολλές φορές, όταν είμαστε χορτασμένοι από φαγητά υποχωρεί, ενώ όταν πεινούμε και διψούμε μας πολεμεί δυνατά. Στην προσευχή προτρέπει να κρατούμε εργόχειρο, διότι με άλλον τρόπο δεν μπορή να χαλάση την προσευχή αυτών, οι οποίοι ασκούν αγρυπνία. 

Στους αρχαρίους αυτός είναι ο πρώτος πόλεμος πού αντιμετωπίζουν∙ με τον σκοπό να τους κάνη εξ αρχής ραθύμους ή να προετοιμάση τον δρόμο για τον δαίμονα της πορνείας. Έως ότου ελευθερωθούμε από αυτόν, ας μην αφίνουμε την κοινή ψαλμωδία με το πλήθος των αδελφών∙ διότι έτσι πολλές φορές αισθανόμεθα εντροπή και δεν νυστάζομε. 

10.Ο σκύλος είναι εχθρός των λαγών∙ ομοίως και ο δαίμων της κενοδοξίας είναι εχθρός του ύπνου. 

11.Ο έμπορος μετρά το κέρδος, όταν τελειώση η ημέρα, και ο αγωνιστής μοναχός, όταν τελειώση η ψαλμωδία. 

12.Περίμενε και πρόσεχε και θα ιδής μετά από την προσευχή στίφη δαιμόνων, οι οποίοι επειδή πολεμήθηκαν εκ μέρους μας προσπαθούν να μας τραυματίσουν με τις απρεπείς φαντασίες. Κάθησε και παρατήρει, και θα ιδής αυτούς που συνηθίζουν να αφαρπάζουν τους πρώτους καρπούς της ψυχής. 

13.Συμβαίνει μερικές φορές ενώ κοιμόμαστε, να μελετούμε τους στίχους των Ψαλμών. Τούτο συμβαίνει, διότι προηγήθηκε αυτή η μελέτη. Μερικές όμως φορές μας τα προκαλούν αυτά οι δαίμονες, για να μας δημιουργήσουν έπαρσι υπερηφανείας. Υπάρχει και τρίτη περίπτωσις πού δεν ήθελα να αναφέρω, αλλά κάποιος με εξηνάγκασε: Η ψυχή που μελετά ακατάπαυστα κάθε ημέρα τον λόγο του Κυρίου, συνηθίζει και στον ύπνο να προσκολλάται σ΄αυτά τα νοήματα. Το δεύτερο αυτό είναι κυρίως η ανταμοιβή του πρώτου, για να απομακρύνωνται από την ψυχή αμαρτίες και νυκτερινές φαντασίες! 

Δεκάτη ενάτη βαθμίδα! 

Όποιος την ανέβηκε, εδέχθηκε φως στην καρδιά του.

 

ΑΓΙΑ ΜΑΡΙΑ Η ΑΙΓΥΠΤΙΑ

Κοντάκιον 

Ἦχος γ'. Ἡ Παρθένος σήμερον. 

Ἡ πορνείαις πρότερον, μεμεστωμένη παντοίαις, Χριστοῦ νύμφη σήμερον, τῇ μετανοίᾳ ἐδείχθης, Ἀγγέλων τήν πολιτείαν ἐπιποθοῦσα, δαίμονας, Σταυροῦ τῷ ὄπλῳ καταπατοῦσα, διά τοῦτο βασιλείας, ἐφάνης νύμφη Μαρία πάνσεμνε.

 

ΗΧΟΣ ΒΑΡΥΣ ΤΗ ΤΡΙΤΗ ΕΣΠΕΡΑΣ. ΚΑΝΩΝ ΕΙΣ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΓΙΑΝ ΘΕΟΤΟΚΟΝ.

 ΘΕΟΤΟΚΑΡΙΟΝ

  ΗΧΟΣ ΒΑΡΥΣ 

ΤΗ ΤΡΙΤΗ ΕΣΠΕΡΑΣ. 

ΚΑΝΩΝ ΕΙΣ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΓΙΑΝ ΘΕΟΤΟΚΟΝ. 

ΠΟΙΗΜΑ ΜΗΤΡΟΦΑΝΟΥΣ ΣΜΥΡΝΗΣ.

Οὐ ἡ ἀκροστιχίς.
Τήν Παντάνασσαν εὐλογῶ νῦν ἑπτάκις.

ᾨδὴ ἀ’. Ἦχος βαρύς. Νεύσει σου.
Τἄγματα τῶν Ἀγγέλων, ὡς ἀληθῶς καί κυρίως, Μητέρα σε Πάναγνε, Θεοῦ τῶν ὅλων σέβουσιν˙ ἀλλά καί νῦν τῶν πηλίνων, δέξαι μου χειλέων, ᾠδήν τήν ἱκέσιον.

Ἤλιον ἐξ ἠλίου, τόν ἀκατάληπτον Λόγον, ἀχρόνως ἐκλάμψαντα, ἐν χρόνῳ ανατέταλκας˙ οὐ ταῖς ἀκτῖσι Παρθένε, φώτισον ἡμῶν τάς ψυχάς καί συνέτισον.

Νέκρωσον τῆς σαρκός μου, τήν ἔτι ζῶσαν κακίαν, ζωήν ἡ γεννήσασα τήν ἀληθῆ Πανάχραντε καί τῶν παθών καί πταισμάτων, βράβευσον ἁγνή τῷ σῶ δούλῳ τήν λύτρωσιν.

Πῥέπει σοι Θεοτόκε, τῶν ἐγκωμίων ὁ λόγος, ἀεί ενεργούμενος˙ ἀλλ’ ἡμεῖς δυσωποῦμεν σε, σῶσον ἐκ πάσης τοῦ βίου, θλίψεως ἁγνή τούς ἐν σοι καταφεύγοντας.

ᾨδὴ γ’. Ὁ κατ’ ἀρχάς τούς οὐρανούς.
Ἀποδιδούς τάς ὀφειλάς, δουλοπρεπῶς εὐγνωμόνως, τῶν χαρίτων Δέσποινα τῶν σῶν, θερμῶς ἀνυμνῶ σε Μῆτερ ἄχραντε, Λόγου τοῦ πάντων Λυτρωτού˙ ἀλλά καί νῦν ἐξελοῦ με, τῶν κατά τόν βίον περιστάσεων.

Νενεκρωμένον τόν Ἀδάμ, ἐκ παραβάσεως πάλαι, τῆς βελτίω Πάναγνε ζωῆς, τόν ζωαρχικόν τεκοῦσα Δέσποινα, Λόγον ἠξίωσας σαφώς˙ ἀλλά καί νῦν με θανάτου, τοῦ τῆς ἁμαρτίας ἐλευθέρωσον.

Τραχηλιάσας τῆς σαρκός, ὁ ἐμπαθέστατος νόμος, νῦν συνθλίβει τόν πνευματικόν, καί πρός χαλεπάς τόν νοῦν μου Πάναγνε ἐπιθυμίας συνωθεί˙ ἀλλ’ ἀπαθείας εἰρήνην, βράβευσόν μοι θᾶττον σαῖς ἐντεύξεσιν.

Ἀνερμηνεύτως ἐν γαστρί, τόν συνοχέα τῶν ὅλων, συλλαβοῦσα γηγενῶν οὐσίαν ἔλυσας, ἐκ τῆς τοῦ ᾄδου κατοχής˙ ἀλλά καί νῦν πολυπλόκους, ἄρκυς τῶν φθονούντων με διάρρηξον.

ᾨδὴ δ’’. Ὁ πατρικούς κόλπους.
Νυκτομαχώ ζόφῳ τῶν δεινῶν, ἀμαυρωθείς τόν λογισμόν ὦ πύλη φωτός, ταῖς σαῖς αἴγλαις με καταύγασον, καί τῆς χαλεπότητος ἐξελοῦ συντόμως τῶν θλίψεων.

Ἀμαρτίων πλήθει συσχεθείς, καί ταῖς σειραῖς τῶν πειρασμῶν σφοδρῶς πεδηθείς, τήν σήν Δέσποινα βοήθειαν, νῦν ἐπικαλούμενος, λυτρωθείην πάσης κακώσεως.

Συναγωγάς φαύλων καί δεινῶν, καί πονηρῶν καί φθονερῶν ἀνθρώπων βουλάς, διασκέδασον Πανύμνητε, καί πάσης με λύτρωσαι, συμφοράς τοῦ βίου καί θλίψεως.

Στραγγαλιάς λόγων τῶν ψευδῶν, καί συσκευάς τάς κατ’ ἐμοῦ τῷ ξίφει τῶν σῶν, πρεσβειῶν σύγκοψον Δέσποινα καί θᾶττον διάλυσον, καί παντοίας ῥῦσαι με θλίψεως.

ᾨδὴ ἕ’. Νύξ ἀφεγγής.
Ἀκαταμάχητον τεῖχος ὑπάρχουσα πιστῶν, σκέπη γενοῦ τῷ δούλῳ σου, καί ἀπό πάσης σφοδρᾶς Παρθένε, ῥῦσαι με λύπης καί κακώσεως.

Νοσηλευόμενος σφόδρα, καί κατ’ ἀμφοῖν χαλεπῶς, κεκακωμένος Πάναγνε, ψυχῆς τήν ῥῶσιν ἐκ σου δεξαίμην, ταῖς σαῖς πρεσβείαις καί τοῦ σώματος.

Ἕν τῷ πελάγει Παρθένε, τῶν οἰκτιρμῶν σου καί νῦν, προσπευφευγώς ὁ δοῦλος σου, τῆς συνεχούσης βουλῆς ἀδίκου, ἐκλυτρωθείην καί κακώσεως.

Ὗπερφερές σου τό κλέος, τῶν πρεσβειῶν πανταχοῦ, Παρθενομῆτορ άχραντε˙ δι’ ὤν καί νῦν με παντοίας, ῥῦσαι τῆς ἐν τῷ βίῳ περιστάσεως.

ᾨδὴ ς’. Ναυτιῶν τῷ σάλω.
Λαλιαί καί λόγοι, πάντων σε πιστῶν εὐφημοῦσιν, ὡς ὅλον τό ὄφλημα τῶν ἀνθρώπων, τῷ τοκετῷ σου σαφῶς αποτίσασαν˙ ἀλλά καί τανῦν τόν ὑμνῳδόν σου, πρόσδεξαι καί ῥῦσαι, πειρασμῶν καί θλίψεων.

Ὁδυνώμενόν με, καί ταῖς τῶν παθών καί πταισμάτων, ἀκάνθαις κεντούμενον, καί ζητοῦντα τήν παρά σου θεραπείαν Πανάχραντε, πάσης ἀλγηδόνος τε καί λύπης, λύτρωσαι καί ῥῦσαι πειρασμῶν καί θλίψεων.

Γηγενών τήν φύσιν, εἰς τόν οὐρανόν Θεοτόκε, προδήλως ἀνήγαγες, γεγονυίᾳ τοῦ βασιλέως τῆς δόξης παλάτιον˙ διό με βυθοῦ πολλῶν πταισμάτων, καί τῶν πειρασμῶν καί παθών με ἀνάγαγε.

Σαρκωθέντα Λόγον, ὑπέρ νοῦν καί λόγον Παρθένε, ἁγνή ἀπεκύησας δία λόγου, τῆς ἀλογίας ἡμᾶς λυτρωσάμενον˙ ὅθεν λόγοις θείοις σε ἀπαύστως, ἀνυμνολογούμεν καί πιστῶς δοξάζομεν.

Κάθισμα. 

Αὐτόμελον.
Θεοτόκε Παρθένε ἀμίαντε, τόν Υἱόν σου δυσώπει σύν ταῖς ἄνω δυνάμεσι, συγχώρησιν πταισμάτων, ἐμοί πρό τοῦ τέλους δωρήσασθαι, τῷ πιστῶς σε δοξάζοντι.

ᾨδὴ ζ’. Οἱ ἐν καμίνῳ τοῦ πυρός.
Ὦραϊσμένη κροσσωτοῖς, τῆς ἁγνείας ἄχραντε Κόρη, ψυχῆς ἐμῆς νῦν μετάβαλε, τῆς κακίας τό αἶσχος, πρός θεῖον κάλλος εὐλογημένη Δέσποινα, προστασίᾳ τοῦ γένους ἡμῶν.

Νεανιεύονται καί νῦν, ἐριννύες δαίμονες ἄγαν, καί πῦρ παθών μοι προσάπτουσιν˙ ἀλλά μᾶλλον ταῖς αἴγλαις τούτους εἰς τέλος, τῶν οἰκτιρμῶν σου συμφλέξον, προστασία τοῦ γένους ἡμῶν.

Ὗπέρ ἡμῶν τόν σόν Υἱόν, ἱκετεύειν ἄχραντε Μήτηρ, Θεοῦ μή παύσῃ τό σύνολον, δία τῶν πρεσβειῶν σου τῶν ἀνθρωπίνων, ἐξαιρουμένῃ θλίψεων, καί δεινῶν τούς ἱκέτας σου.

Ἀπό παθών ἡμᾶς ἁγνῇ, τυραννίδος λύτρωσαι πάντας, ὡς ἀν σῳζόμενοι ψάλλωμεν, τῷ Υἱῶ καί Θεῶ σου Παρθενομήτορ˙ εὐλογητός εἰ κράζοντες, ὁ Θεός τῶν Πατέρων ἡμῶν.

ᾨδὴ ἡ’. Τόν ὄντως ὄντα Θεόν.
Νὁμάδες ὄντως παθών, καί πολυτρόπων κυκλοῦσι Δέσποινα, δεινῶν τόν σόν ἱκέτην, ἀλλά λύτρωσαί με παντοίας ἐπηρείας.

Ἕλθέτω νῦν ἐφ’ ἡμᾶς, ἡ κραταιά σου παλάμη Δέσποινα, καί τῆς προσδοκωμένης ἀνθρωπίνης λύπης, ἡμᾶς ἐκλυτρωσάτω.

Παγίδας τῶν πονηρῶν, καί κακοβούλων ἀνθρώπων, σύντριψον ἁγνῇ Θεοκυήτορ, καί τόν σόν ἱκέτην δεινῶν παντοίων ῥῦσαι.

Τἤν μόνην οὖσαν πιστῶν, λιμένα θεῖον Μαρία Πάναγνε, λιτάζω σε ῥυσθῆναι, τῆς ἐν τῆ θαλάσσῃ τοῦ βίου πικράς ζάλης.

Ὁ Εἱρμός.
Τόν ὄντως ὄντα Θεόν, καί τῆς τῶν πάντων οὐσίας αἴτιον, Χριστόν ὑπερυψοῦμεν, καί δοξολογούμεν εἰς πάντας τούς αἰῶνας.

ᾨδὴ θ’. Τήν ὑπέρ φύσιν Μητέρα.
Ἀποσκισρτήσας ὡς πῶλος, τῶν ἐντολῶν τοῦ Δεσπότου, κημῶ σου τῶν πρεσβειῶν ἀνθελκυσθείην, Πάναγνε πρός ὀδούς, τῆς σπουδίας καταστάσεως.

Κατολοφύρομαι σφόδρα, κατολισθαίνων ἀβούλως, πρός πράξεις τάς πονηρᾶς τῆς ἁμαρτίας, λύτρωσαι τῆς τροπῆς, Θεοτόκε με τῆς χείρονος.

Ίἄμα πρώην δειχθεῖσα τῆς ἀνθρωπίνης οὐσίας, ἰάσω τήν συντριβήν Ἀδάμ καί Εύας˙ ἴασαι δε κάμε, Θεοτόκε σαῖς ἐντεύξεσιν.

Σώφρονα νοῦν μοι παράσχου, καί καθαράν καρδίαν, καί γνώμην προσεκτικήν˙ ἶνα φυλάττω Δέσποινα, τάς σεπτάς ἐντολάς τοῦ Θεοῦ ἡμῶν.

Προσόμοια. 

Οὑκ ἔτι κωλυόμεθα.
Χαἶρε Θεόν, ἀφράστως ἀποτεκοῦσα, τόν θεώσαντα, τῆ αὑτοῦ καταβάσει Κόρη τόν ἄνθρωπον.

Χαἶρε παντός τοῦ κόσμου, δεδοξασμένη καταφύγιον, καί Ἀγγέλων καί ἀνθρώπων ἔξοχον ἄκουσμα.

Χαἶρε τό φώς τοῦ κόσμου, Παρθενομῆτορ, ὑπέρ ἔννοιαν καί αρρήτως, εὐλογημένη σαρκί κυήσασα.

Ὅτι βοήθειαν ἄλλην, πλήν σου οὑκ ἔχω ὁ ἱκέτης σου, σοι προσπίπτω Θεοκυήτορ, δωρεάν σῶσον με.

Περί ξενιτείας

ΛΟΓΟΣ ΤΡΙΤΟΣ

Περί ξενιτείας

1. Ξενιτεία είναι η οριστική εγκατάλειψις όλων εκείνων που υπάρχουν στην πατρίδα μας και πού μας εμποδίζουν να επιτύχωμε τον ευσεβή σκοπό της ζωής μας. Η ξενιτεία είναι απαρρησίαστος συμπεριφορά, κρυμμένη σοφία, σύνεσις πού δεν φανερώνεται, ζωή μυστική, σκοπός που δεν βλέπεται, λογισμός αφανής, όρεξις της ευτελείας, επιθυμία της στενοχωρίας, αιτία του θείου πόθου, πλήθος του θείου έρωτος, άρνησις της κενοδοξίας, βυθός της σιωπής.

2. Στην αρχή συνήθως ενοχλεί συνεχώς και έντονα αυτός ο λογισμός τους εραστάς του Κυρίου, ωσάν να τους φλογίζη θεϊκή φωτιά. Δηλαδή ο λογισμός, ο οποίος παρακινεί τους εραστάς ενός τόσο μεγάλου αγαθού να απομακρυνθούν από τους οικείους των, για να ζήσουν με ευτέλεια και θλίψι. Αυτός όμως ο λογισμός όσο σπουδαίος και αξιέπαινος είναι, άλλο τόσο χρειάζεται και πολλή διάκρισι. Διότι δεν είναι καλή κάθε απότομος και απόλυτος ξενιτεία.

3. Επειδή «πάς προφήτης άτιμος έν τη πατρίδι αυτού», όπως είπε ο Κύριος (Ματθ. ιγ΄57), ας εξετάσωμε μήπως η ξενιτεία γίνη σ΄εμάς αιτία κενοδοξίας[1].

Ξενιτεία είναι ο χωρισμός από όλα για να μείνη ο νους αχώριστος από τον Θεόν.

Ξενιτεύων είναι ο εραστής και εργάτης του αδιακόπου πένθους.

Ξένος είναι αυτός που φεύγει κάθε σχέσι είτε με τους ιδικούς του είτε με τους ξένους.

4. Σύ πού βιάζεσαι να ξενιτεύσης ή να πάς στην έρημο, μη περιμένης να έλθουν μαζί σου ψυχές πού αγαπούν ακόμη τον κόσμο. Πρόσεχε, διότι ο κλέπτης δεν γίνεται αντιληπτός. Πολλοί που αποπειράθηκαν να πάρουν μαζί τους ανθρώπους ραθύμους και οκνηρούς για να τους σώσουν, εχάθηκαν μαζί με αυτούς, διότι σύν τώ χρόνω έσβησε εξ αιτίας τους το πύρ (της ψυχής τους). Από την στιγμή που εδέχθηκες μέσα σου την φλόγα, τρέχε. Διότι δεν γνωρίζεις πότε θα σβήση και θα σε αφήση στο σκοτάδι.

5. Δεν απαιτείται από όλους μας να σώσωμε τους άλλους. Διότι λέγει ο θείος Απόστολος: «Άρα ούν έκαστος ημών, αδελφοί, περί εαυτού δώσει λόγον τώ Θεώ» (Ρωμ. ιδ΄ 12). Και πάλι λέγει: «Ο διδάσκων έτερον, σεαυτόν ού διδάσκεις;» (Ρωμ. β΄ 21). Ενώ οπωσδήποτε όλοι έχομε χρέος να σώσωμε τον εαυτό μας.

6. Όταν ξενιτεύης, ασφαλίζου από τον γυρολόγο και φιλήδονο δαίμονα. Διότι η ξενιτεία του δίνει αφορμές να σε πολεμήση.

7. Είναι καλή η απροσπάθεια. Μητέρα της δε είναι η ξενιτεία.

8. Εκείνος που εξενίτευσε για τον Κύριον, δεν διατηρεί πλέον δεσμούς και σχέσεις με τίποτε, για να μη φανή ότι περιπλανάται και ξενιτεύει για την ικανοποίηση των παθών του. Εκείνος που έφυγε από τον κόσμο και εξενίτευσε, ας μην εγγίση πλέον στον κόσμο, διότι συνήθως τα πάθη είναι «φιλεπίστροφα», (αγαπούν δηλαδή να επιστρέφουν πίσω σ΄αυτόν που τα είχε).

9. Η Εύα εξωρίσθηκε ακούσια από τον παράδεισο, ενώ ο μοναχός εξορίζεται εκούσια από την πατρίδα του. Και η μέν Εύα, εάν έμενε στον παράδεισο, θα επιθυμούσε και πάλι το ξύλο της παρακοής. Ο δε μοναχός θα διέτρεχε οπωσδήποτε κάθε ημέρα κίνδυνο από τους κατά σάρκα συγγενείς του.

10. Απόφευγε σαν μάστιγα τους τόπους των πτώσεων. Διότι όταν δεν υπάρχη εμπρός μας ένα οπωρικό, δεν ερεθίζεται και τόσο η όρεξίς μας.

11. Ούτε αυτός ο τρόπος και δόλος των κλεπτών, (των δαιμόνων δηλαδή), ας σου διαφεύγη: Μας συμβουλεύουν να μην χωριζώμαστε από τους κοσμικούς, διότι, λέγουν, θα είναι πολύς ο μισθός μας, εάν βλέποντας τις γυναίκες κυριαρχούμε στον εαυτό μας. Δεν πρέπει ασφαλώς να τους πιστεύωμε, αλλά μάλλον να κάνωμε το αντίθετο.

12. Όταν έχωμε απομακρυνθεί από τους ιδικούς μας ολίγο ή πολύ καιρό, και έχωμε αποκτήσει κάποια ευλάβεια ή κατάνυξι ή εγκράτεια, τότε έρχονται οι «λογισμοί της ματαιότητος» και μας παροτρύνουν να επιστρέψωμεν στην πατρίδα μας, για να οικοδομήσωμε, όπως λέγουν, πολλές ψυχές, να γίνωμε υπόδειγμα (μετανοίας) και να ωφελήσωμε όσους εγνώριζαν τις ανομίες της προηγουμένης ζωής μας. Αν τύχη δε να έχωμε και κάποια δύναμι λόγου ή ολίγη μόρφωσι, τότε οι δαίμονες μας παρακινούν να επιστρέψωμε στον κόσμο σαν σωτήρες των ψυχών και διδάσκαλοι, ώστε αυτά πού με τόση επιμέλεια συναθροίσαμε μέσα στο λιμάνι, να τα διασκορπίσωμε κακώς έξω στο πέλαγος.

13. Ας προσπαθήσωμε να μιμηθούμε όχι την γυναίκα του, αλλά τον ίδιο τον Λώτ. Διότι η ψυχή πού θα επιστρέψη εκεί απ΄όπου βγήκε, θα γίνη σαν το χαλασμένο αλάτι και θα μένη πλέον στήλη νεκρά και ακίνητη.

14. Φεύγε από την Αίγυπτο «αμεταστρεπτί», (χωρίς καμμία σκέψι επιστροφής). Διότι οι καρδιές πού ενοστάλγησαν την Αίγυπτο, την Ιερουσαλήμ  -την γη δηλαδή της απαθείας- δεν την αντίκρυσαν.

15. Μερικοί πού στην αρχή (της επιστροφής τους) λόγω της πνευματικής τους ανωριμότητος εγκατέλειψαν τον τόπο τους και έν συνεχεία (ανδρώθηκαν πνευματικά) και εκαθαρίσθηκαν τελείως από τα πάθη τους, μπορεί να επιστρέψουν πάλι στον τόπο τους, με τον σκοπό ίσως να σώσουν και άλλους αφού εσώθηκαν οι ίδιοι, πράγμα ωφέλιμο για τις ψυχές. (Ας γνωρίζουν όμως ότι) ο Μωϋσής εκείνος ο θεόπτης αν και απεστάλη από τον ίδιο τον Θεόν για να σώση το γένος των ομοφύλων του, αντιμετώπισε πολλούς κινδύνους, όταν επέστρεψε από την έρημο στην Αίγυπτο, δηλαδή αντιμετώπισε πολλούς σκοτασμούς, όταν επέστρεψε στον κόσμο.

16. Είναι προτιμότερο να λυπήση κανείς τους γονείς του παρά τον Κύριον. Διότι αυτός και μας έπλασε και μας έσωσε. Ενώ οι γονείς πολλές φορές κατέστρεψαν αυτούς που αγάπησαν και τους έστειλαν στην κόλασι.

17. Ξένος πραγματικά είναι εκείνος πού σαν να ευρίσκεται ανάμεσα σε ξενόγλωσσους ανθρώπους ησυχάζει και σιωπά έχοντας πλήρη συναίσθησι του τι κάνει.

18. Δεν φεύγομε μακρυά από τους συγγενείς μας ή τους τόπους μας, επειδή τους μισούμε. Μη γένοιτο! Αλλά για να αποφύγωμε την βλάβη πού μας προκαλούν.

19. Όπως σε όλα τα άλλα έτσι και σ΄αυτό έχομε διδάσκαλο τον Κύριον. Διότι και ο ίδιος πολλές φορές εγκατέλειψε τους κατά σάρκα οικείους του. Και όταν άκουσε από μερικούς την ειδοποίησι: «Η μήτηρ σου και οι αδελφοί σου ζητούσί σε», αμέσως ο καλός μας Διδάσκαλος μας υπέδειξε το «απαθές μίσος», απαντώντας: «Μήτηρ μου και αδελφοί μου εισίν, οι ποιούντες το θέλημα του Πατρός μου του έν τοίς ουρανοίς» (Ματθ. ιβ΄ 47-50).

20. Ας είναι για σένα πατέρας εκείνος πού και θέλει και μπορεί να κοπιάση μαζί σου, για να κάνη ελαφρότερο το φορτίο των αμαρτημάτων σου. Μητέρα, η κατάνυξις, η οποία έχει την δύναμι να σε αποπλύνη από τον ρύπο της αμαρτίας. Αδελφός, εκείνος που κουράζεται και συναγωνίζεται μαζί σου στον δρόμο που ανεβάζει στον ουρανό. Σύζυγο αχώριστο απόκτησε την μνήμη του θανάτου. Τέκνα σου φίλτατα ας είναι οι στεναγμοί της καρδίας. Ως δούλο έχε το σώμα σου. Ως φίλους τις άγιες αγγελικές δυνάμεις, οι οποίες μπορούν να σε βοηθήσουν την ώρα του θανάτου σου, εφ΄όσον γίνουν φίλοι σου. «Αύτη η γενεά ζητούντων τον Κύριον» (Ψαλμ. κγ΄ 6).

21. Ο πόθος του Θεού σβήνει τον πόθο των γονέων. Αυτός που ισχυρίζεται ότι διατηρεί και τους δύο πόθους, απατά τον εαυτό του, εφ΄ όσον ακούει τον Κύριον να λέγη: «Ουδείς δύναται δυσί κυρίοις δουλεύειν» κ.λ.π. (Ματθ. στ΄ 24).

22. Ο Κύριος είπε: «Δεν ήλθα να βάλω ειρήνη στην γη ούτε αγάπη γονέων προς τα τέκνα ή (αδελφών προς) τους αδελφούς, σε όσους απεφάσισαν να με υπηρετήσουν. Αντιθέτως ήλθα να φέρω μάχη και μάχαιρα, να διχάσω τους φίλους του Θεού από τους φίλους του κόσμου, τους υλικούς από τους πνευματικούς, τους φιλοδόξους από τους ταπεινόφρονας» (Ματθ. ι΄ 34). Ο δε Κύριος ευφραίνεται γι΄αυτήν τη διαμάχη και τον χωρισμό, πού γίνεται για την αγάπη του.

23. Πρόσεχε, πρόσεχε, εσύ που έχεις πολλή αγάπη και «προσπάθεια» στους ιδικούς σου, μήπως και σου φανούν όλα όσα εγκατέλειψες βυθισμένα στα νερά (των δακρύων και του πόνου). Και έτσι επιστρέψης πίσω και παρασυρθής και σύ και βυθισθής στα νερά και στον κατακλυσμό της φιλοκοσμίας. Μη συγκινηθής από τα δάκρυα των γονέων ή των φίλων σου, διότι διαφορετικά πρόκειται να δακρύζης αιωνίως.

24. Όταν σε περικυκλώσουν σαν μέλισσες, ή μάλλον σαν σφήκες, οι συγγενείς σου, θρηνούντες για σένα, προσήλωσε τότε αμέσως το βλέμμα της ψυχής σου στον θάνατο και στις αμαρτωλές πράξεις σου, ώστε με τον ένα πόνο να κατορθώσης να αποδιώξης τον άλλον.

25. Υπόσχονται σ΄ εμάς με πονηρία οι ιδικοί μας (κατά την σάρκα), αλλά όχι ιδικοί μας (κατά το πνεύμα), ότι θα κάνουν ό,τι μας αρέσει, (εάν μείνωμε κοντά τους). Ο πραγματικός τους όμως σκοπός είναι να μας εμποδίσουν από τον εκλεκτό δρόμο που διαλέξαμε και έν συνεχεία να μας παρασύρουν στον ιδικό τους σκοπό.

26. Όταν αναχωρήσωμε από τους τόπους μας, ας διαλέξωμε μέρη όπου θα υπάρχη ολιγωτέρα παρηγορία, ολιγώτερες αφορμές για κενοδοξία και περισσότερες για ταπείνωσι. Αλλιώτικα φεύγομε και πετούμε μαζί με τα πάθη μας.

27. Απόφευγε να εκθειάζης και να φανερώνης την ευγενική σου καταγωγή και την κοσμική σου δόξα, για να μη φανής άλλος στα λόγια και άλλος στα πράγματα.

28. Κανείς δεν παρέδωσε τόσο πολύ τον εαυτόν του στην ξενιτεία, όσον ο μέγας εκείνος, (δηλαδή ο Αβραάμ), ο οποίος άκουσε τα λόγια: «Έξελθε έκ της γής σου και έκ της συγγενείας σου και έκ του οίκου του πατρός σου» (Γεν. ιβ΄ 1), παρ΄όλο πού εκαλείτο να μεταβή σε χώρα αλλόγλωσσο και βαρβαρική.

29. Μερικές φορές ο Κύριος δοξάζει υπερβολικά κάποιον πού εξενιτεύθηκε όπως ο μέγας (Αβραάμ). Όμως είναι καλό η δόξα αυτή, παρ΄όλο που δίδεται εκ Θεού, να αποκρούεται με την ασπίδα της ταπεινώσεως.

30. Όταν οι δαίμονες ή και οι άνθρωποι μας επαινούν σαν για μεγάλο κατόρθωμα για την ξενιτεία μας, τότε εμείς ας συλλογισθούμε Εκείνον που εξενίτευσε για μας και ήλθε από τον ουρανό στην γη, και με την σκέψι αυτή θα διαπιστώσωμε ότι εμείς είς τον αιώνα του αιώνος δεν θα κατορθώσωμε να ξεχρεώσωμε μία τέτοια ξενιτεία.

31. Είναι επικίνδυνη, η «προσπάθεια» προς κάποιον ιδικό μας ή και ξένο. Αυτή μπορεί σιγά-σιγά να μας τραβήξη προς τον κόσμο και να σβήση τελείως την φλόγα της κατανύξεως.

32. Όπως είναι ακατόρθωτο να κοιτάζη κανείς με το ένα μάτι τον ουρανό και με το άλλο την γη, έτσι είναι αδύνατον να μη κινδυνεύση η ψυχή εκείνου, πού δεν εξενίτευσε τελείως από όλους -ιδικούς του και ξένους- όχι μόνο με το σώμα, αλλά και με τον λογισμό.

33. Με πολύ κόπο και μόχθο θα αποκτήσωμε καλό ήθος και καλή εσωτερική κατάστασι. Είναι όμως δυνατόν εκείνο πού με πολύ κόπο κατωρθώσαμε, να τα χάσωμε μέσα σε μια στιγμή. Διότι «φθείρουσιν ήθη χρηστά ομιλίαι κακαί» (Α΄ Κορ. ιε΄ 33), κοσμικές και συγχρόνως άκοσμες.

34. Αυτός που μετά την απάρνησι του κόσμου συναναστρέφεται με κοσμικούς ή παραμένει κοντά τους, οπωσδήποτε ή θα πέση στα δίχτυα τους ή θα μολύνη την καδιά του με κοσμικές σκέψεις. Αλλά και αν ακόμη δεν μολυνθή έτσι, θα μολυνθή κατακρίνοντας εκείνους που μολύνονται.

Περί των ονείρων των αρχαρίων

Τo ότι ο νούς που διαθέτω είναι ολωσδιόλου ατελής και γεμάτος από άγνοια, δεν είναι δυνατόν να το κρύψω. Ο λάρυγγας διακρίνει τα φαγητά, και η ακοή την έννοια των λόγων. Την αδυναμία των οφθαλμών την φανερώνει το δυνατό φως του ηλίου και την αμάθεια της ψυχής μου την αποκαλύπτουν τα λόγια μου. Ο νόμος όμως της αγάπης αναγκάζει να επιχειρή κανείς πράγματα πού υπερβαίνουν την δύναμί του.

Νομίζω λοιπόν -δεν δογματίζω- ότι ύστερα απ΄όσα ελέχθησαν περί ξενιτείας, ή μάλλον μαζί με αυτά, πρέπει να επακολουθήσουν και να λεχθούν ολίγα περί των ονείρων. Τόσα, όσα χρειάζονται, ώστε ούτε σ΄αυτόν τον δόλο των δολίων δαιμόνων να είμαστε αμύητοι.

36. Όνειρο είναι μία κίνησις του νου, ενώ το σώμα ευρίσκεται ακίνητο.

37. Φαντασία είναι μία εξαπάτησις των οφθαλμών, όταν το μυαλό κοιμάται. Φαντασία είναι μία παρασάλευσις του νου, ενώ το σώμα είναι ξύπνιο. Φαντασία είναι ένα θέαμα πού δεν υπάρχει στην πραγματικότητα.

38. Είναι φανερή η αιτία που θελήσαμε, μετά τους προηγούμενους λόγους, να ομιλήσωμε για τα όνειρα. Αφού εγκαταλείψωμε για τον Κύριον τα σπίτια μας και τους οικείους μας και με την ξενιτεία για την αγάπη του Χριστού πωλήσωμε τον εαυτό μας, τότε οι δαίμονες επιχειρούν να μας ταράζουν με όνειρα. Παρουσιάζουν δε σ΄αυτά τους ιδικούς μας ότι θρηνούν, πεθαίνουν, καταστεναχωρούνται και βασανίζονται εξ αιτίας μας. Εκείνος λοιπόν πού πιστεύει στα όνειρα ομοιάζει μ΄αυτόν που κυνηγά την σκιά του και προσπαθεί να την πιάση (Σοφ. Σειράχ λδ΄ 2).

39. Οι δαίμονες της κενοδοξίας εμφανίζονται στον ύπνο μας σαν προφήτες. Συμπεραίνουν σαν πανούργοι πού είναι, μερικά από τα μέλλοντα να συμβούν και μας τα προαναγγέλλουν. Και όταν αυτά πραγματοποιηθούν, εμείς μένομε έκθαμβοι, και υπερηφανεύεται ο λογισμός μας με την ιδέα ότι πλησιάσαμε στο προορατικό χάρισμα.

40. Σε όσους τον πιστεύουν, ο δαίμων αυτός φάνηκε πολλές φορές αληθινός προφήτης. Σε όσους όμως τον περιφρονούν πάντοτε αποδείχθηκε ψεύτης. Διότι, σαν πνευματική ύπαρξις πού είναι, βλέπει όσα συμβαίνουν μέσα στην ατμόσφαιρα, και μόλις αντιληφθή ότι κάποιος πεθαίνει, τρέχει αμέσως σ΄εκείνους πού είναι ελαφρόμυαλοι και τους το προλέγει με τα όνειρα.

41. Τίποτε μελλοντικό δεν γνωρίζουν οι δαίμονες από προγνωστική δύναμι. Διότι τότε θα μπορούσαν και οι μάγοι να μας προλέγουν τον θάνατό μας.

42. Στον ύπνο μας πολλές φορές οι δαίμονες «μετασχηματίζονται είς αγγέλους φωτός» (Β΄ Κορ. ια΄ 14) και σε μορφές αγίων Μαρτύρων, τους οποίους παρουσιάζουν να έρχωνται προς το μέρος μας. Έτσι αφού ξυπνήσωμε μας βυθίζουν σε υπερηφάνεια και χαρά.

43. Το σημείο από το οποίο θα διακρίνης την πλάνη είναι τούτο: Οι άγγελοι μας δείχνουν την κόλασι, την Κρίσι και τον χωρισμό, και έτσι μας κάνουν να ξυπνούμε έντρομοι και περίλυποι.

44. Εάν αρχίσωμε να πιστεύωμε στους δαίμονες κοιμώμενοι, ύστερα θα εμπαιζώμεθα από αυτούς και ξύπνιοι. Εκείνος που πιστεύει στα όνειρα είναι εντελώς άσοφος και άπειρος, ενώ αυτός πού δεν πιστεύει τίποτε είναι πραγματικά συνετός και σοφός.

45. Πίστευε μόνο σ΄εκείνα πού σου αναγγέλλουν για την κόλασι και την Κρίσι. Εάν όμως δημιουργήται μέσα σου απόγνωσις, τότε και αυτά τα όνειρα προέρχονται από τους δαίμονες.

Βαθμίς τρίτη! Δρόμος πού οδηγεί στην ισάριθμη Αγία Τριάδα. Εκείνος που ανέβηκε άς μη κοιτάξη δεξιά ή αριστερά.

 

[1] Ενώ δηλαδή στην πατρίδα μας δεν απελαμβάναμε κάποιας ιδιαιτέρας προσοχής και εκτιμήσεως, ως συνήθεις και γνώριμοι και ασήμαντοι άνθρωποι, στην ξένη χώρα παρουσιαζόμεθα ως σπουδαίοι και αξιόλογοι.

Κλίμαξ

του

Αγίου Ιωάννου του Σιναΐτου